Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M

birinchidan, kredit munosabat ishtirokchilari - qarz beruvchi va 
qarz oluvchi - xuquqiy jixatdan mustaqil sub’ekt bo`lishi kerak 
Mustakil sub’ekt sifatida xar ikkala tomon bir-biri bilan o`za`ro 
alokalardan kelib chiquvchi majburiyatlarni bajarishini moddiy 
jixatdan kafolatlay olishi kerak Majburiyatlarni bajara olish 
qobiliyatini xisobga olgan xolda mustaqil xuquqiy sub`ekt sifatida 
tomonlar itisodiy munosabatga kirishishlari kerak. 
ikkinchidan, qarz beruvchi va qarz oluvchi manfaatlari bir-biriga 
mos tushgan taqdirdagina kredit zaruriyatga aylanadi. Bu manfaatlar 
avvalambor, ob`ektiv jarayonlar, o`z`aro manfaatlarni taqozo etuvchi 
anik vaziyat bilan bog’liq. 
O`zining tarixiy rivojlanishida kredit bir necha bosqichlarni bosib 
o`tgan.
Ilk shakllanishi bosqichining asosiy belgisi ssuda kapitali 
bozorida maxsus vositachilarning yo`qligi edi. Kredit munosabatlari, 
bo`sh pul mablag’larning egasi va qarz oluvchi o`rtasida bevosita 
amalga oshirilar edi. Bu erda kredit sudxo`rlik kapitali sifatida 
namoyon bo`ladi. Uning o`ziga xos belgilari sifatida quyidagilarni 
belgilab o`tish mumkin:

---

172 
1. qarz beruvchi va qarz oluvchi o`rtasidagi, to`g’ridan to`g’ri 
kelishuvga 
asoslangan 
qarz 
munosabatlarining 
to`liq 
markazlashmaganligi; 
2. mablag’larni taqsimlashning cheklanganligi; 
3. qarz mablag’laridan foydalanganligi uchun juda yuqori foiz 
me`yorlarining belgilanganligi va boshqalar. 
Bu bosqichning tugallanishi ishlab chiqarish maqsadlari uchun 
moliyaviy qarz resurslariga bo`lgan ehtiyojning keskin oshishiga olib 
kelgan kapitalistik ishlab chiqarish usuli bilan bog’liq. Alohida 
olingan sudxo`rlarning individual kapitallari ko`rsatilgan talablarni 
qondirish uchun etarli emas edi. Bu esa ba`zi mulkdorlar tomonidan 
boshqa mulqdorlar pul mablag’larini jalb qilish hisobidan o`z 
faoliyatini olib borishga majbur qilardi.