Buxoro davlat universiteti jismoniy tarbiya fakulteti sport kafedrasi

1.6. Maktabda yengil atletikdan to’garak mashg’ulotlarini tashkil etish 
bo’yicha tavsiyalar 
Yengil atletika to’garagining asosiy vazifasi bo’lib, o’quvchilarni 
sog’lomlashtirish, ma’nan barkamol etuk shaxsni tarbiyalashga qaratilgan bo’lishi 
kerak. Maktabda yyengil atletika turlari yurish, yugurish, uloqtirish va sakrash 
turlariga, qiziqishlari va iqtidorini inobatgaolgan holda o’quvchilarni sportning 
ushbu turiga jalb qilish zarur. 
Ushbu dasturning o’quv materiali barcha yoshdagi o’quvchilar guruhlariga 
mo’ljallangan.Boshlang’ich tayyorgarlik guruhida (11-12 yosh) asosiy e’tibor 
salomatlikni 
mustahkamlashga, 
har 
tomonlama 
jismoniy 
tayyorlikka, 
koordinastion qobiliyatlar (chaqqonlik), tezkorlikni, egiluvchanlikni hamda 
chidamlilikni rivojlantirishga qaratiladi. 
O’smirlik (13-14 yosh) guruhidagi yosh yyengil atletikachilarni keyinchalik 
har tomonlama jismoniy rivojlanish va tayyorgarligi bo’yicha shug’ullanadilar, 
ular iqtidoriga qarab yyengil atletikaning chidamlilik, tezkorlik yoki kuch talab 
etiladigan turlariga yo’naltiriladi. “Umid nihollari” musobaqalarining Tuman, 
shahar, viloyat bosqichlari va boshqa o’tkaziladigan musobaqalarda qatnashadilar. 
Kichik o’spirinlar (15-16 yosh) guruhi har tomonlama jismoniy tayyorgarlik 
va rivojlantirishni takomillashtirishni davom ettiradi, vaalohida yo’naltirilgan 
turlar bo’yicha mashg’ulotlarda qatnashadi. Masalan: qisqa masofalarga yugurish, 
sakrash va uloqtirish turlari. Shuningdek «Alpomish» va «Barchinoy» test 
meyorlari bo’yicha tayyorgarlik ko’radilar va topshiradilar. 
Umumiy tayyorgarlik davri: mashg’ulotlarning umumiy tayyorgarlik davrida 
o’quvchilarini jismoniy sifatlarini va harakat ko’nikma va malakalarini 
shakllantirishga katta e’tibor berish zarur. 
Maxsus tayyorgarlik davri: bu davrga kelib o’quvchilarni yyengil atletika 
turlariga yo’naltirish, turlar bo’yicha jismoniy sifatlarini takomillashtirish, texnik 
xatti harakatlarini rivojlantirish, turli toifadagi musobaqalarda ishtirokini 
ta’minlash va maqsadga muvofiq ravishda rejalashtirish lozim. 

---

Mashg’ulot davrlarining muayyan muddatlariga musobaqalar taqvimi jiddiy 
ta’sir ko’rsatadi.Mashg’ulot jarayoni musobaqalar muddatini hisobgaolgan holda 
rejalashtirilishi kerak.Musobaqalar taqvimining tuzilishi musobaqalar davrlarining 
qurilishigaayniqsa ta’sir qiladi, lekin qisman mashg’ulotning boshqa davrlari 
davomiyligini cheklaydi.Ikkinchi tomondan, sport taqvimi mashg’ulot 
jarayonining ob’ektiv zarur tarzda davrlashtirilganligidan kelib chiqib tuzilishi 
lozim, musobaqalarning ma’lum ravishda guruhlanishi shuning bilan izohlanadi. 
Musobaqa davri: musobaqa davrining bosh maqsadi mas’uliyatli musobaqalar 
oldindan rejalashtirilgan muddatlarida eng yuqori sport natijalariga erishgaolib 
kelish. 
Musobaqa davrida mashg’ulotlarning asosiy vazifalari. 
1. Tanlangan turlardan kelib chiqib jismoniy sifatlarini hamdaaxloqiy-
irodaviy fazilatlarini yanada rivojlantirish. 
2. Sport texnikasi ko’nikmalarini mustahkamlash va ularni takomillashtirish. 
3. Ishlab chiqilgan taktikani o’zlashtirish va musobaqa tajribasini egallash. 
4. UJT va maxsus qo’yilgan “poydevor”ni erishilgan darajada tutib turish, 
etarlicha tayyorgarlik ko’rmaganlarda bu darajani yana ham oshirish. 
5. Nazariy bilimlar darajasini oshirish va musobaqa qoidalari bilan tanishtirib 
borish. 
Bu davrda jismoniy tayyorgarlik darajasini ko’tarish, yanada yuqori sport 
natijalariga erishishga, sport formasini saqlashga intilish kerak. Mashg’ulotlar 
yuqoridako’rsatilgan vazifalarni hal qilish bilan birga sportchining musobaqalarda 
har haftaoxiridagi tekshiruvlarda ishtirok etishini ham ko’zda tutadigan haftalik 
stikllar asosida tashkil etiladi. Muhimi, bu davrda musobaqalar tayyorgar-likning 
eng asosiy vositalaridan biri bo’lishi kerak.. 
O’tish davri: o’tish davrining vazifasi – umumiy va maxsus jismoniy 
tayyorgarlikni, erishilgan texnik tayyorgarlik darajasini keyingi tayyorgarlik 
davrigacha turli aktiv va passiv dam olish usullari yordamida ushlab turish. 
Umumiy jismoniy tayyorgarlik va maxsus jismoniy tayyorgarlik bo’yicha 
mashg’ulotlar jarayonida, bolalarga jismoniy tarbiya darslarida tanish bo’lgan 

---

vositalardan va boshqa sport turidagi (futbol, basketbol, voleybol, qo’l to’pi) 
vositalardan hamda harakatli o’yinlar, gimnastika, akrobatika va turli estafetali 
o’yinlardan foydalaniladi. 
Instruktorlik amaliyoti o’smirlar va kichik yoshdagi o’smirlar guruhidan 
boshlab o’tkaziladi.Instuktorlik malakalarini maxsus mashg’ulotlarda va o’quv-
mashg’ulotlari jarayonidaoladilar.To’garaklarda shug’ullanuvchilarni saflantirish, 
asosiy buyruqlarni berish, mashg’ulotga tayyorgarlik kabi mashqlarni tanlay 
olishlari kerak.Instruktorlik va hakamlik vazifalari o’quv-mashg’ulotlarida 
takomillashtiriladi.Hakamlik tajribasi maktab ichki musobaqalarida amalga 
oshiriladi.