Buxoro davlat universiteti pedagogika instituti

12. Qaratuvchi manbani ifodalasa: radio/ning ovozi, daraxt/ning 
guli. 
13. Qaratqich kelishigi otlashgan so‘zlarga doim belgili 
qo‘shiladi. M.: a) otlashgan sifat: Yaxshi/ning gapi qaymoq, 
yomon/ning gapi to‘qmoq. 
b) otlashgan sifatdosh: Maqtanganning uyini ko‘r, kerilganning 
to‘yini. 
c) otlashgan ravish: Ko‘p/ning fikri bilan hisoblashish kerak. 
 d) otlashgan son: Ikkalasi/ning orzusi – shu.
14. Qaratqich kelishigidagi so‘z ta’kidlanishi lozim bo‘lsa, belgili 
qo‘llaniladi. M.: Ovqatning tuzini sho‘r qilibsan, xotin. 
15. Qaratuvchi va qaralmish o‘rtasida ko‘chirma gap kelsa:
J.Neru/ning: “Bobur – dilbar shaxs”, - degan ta’rifi naqadar sodda va 
haqqoniy.
Belgisiz 
qaratqich 
kelishigi. 
Qaratqich 
kelishigi 
qo‘shimchasining yozuvda shaklan ifodalanmasdan qaralmish 
vositasida anglashilib turishiga b e l g i s i z sanaladi.
 
1. Mavhum otlar belgisiz ishlatiladi. M.: qalb jarohati, mehr 
bulog‘i, iymon butunligi, ma’rifat nuri, ilm chirog‘i. 
 
2. Qaratqich kelishigidagi so‘z  oy, kun, payt, faslni  ifodalasa, 
belgisiz ishlatiladi. M.: bahor nafasi, qish quvonchi, dam olish kuni. 
 
3. Qaralmish payt ma’nosini ifodalasa, belgisiz ishlatiladi. M.: 
Bayram kunida ham o‘qiymiz. 
 
4. Ikkita qaratqich kelishigidagi so‘z ketma-ket kelsa, 
birinchisi belgisiz ishlatiladi. M.: Sinf(ning) derazasining oynasi 
sinibdi. 
 
5. Tur, nav ma’nosini ifodalasa, belgisiz ishlatiladi. M.: Cho‘l 
qovunlari shirin bo‘ladi.