Buxoro davlat universiteti texnologik va professional

Фойдаланилган адабиётлар: 
1. 
https://lex.uz/uz/docs/-5013007
 
2. 
https://lex.uz/uz/docs/3114480 
3. 
https://kun.uz/news/2020/10/30/maktablarda-oqitish-metodikasi-ozgartiriladi-
talim-tarbiya-tizimini-takomillashtirish-masalalari-boyicha-yigilish-otkazildi
.
4. С.Т.Алиқулов. “Умумтаълим ва умумкасбий фанлар ўртасида фанлараро 
алоқадорликни амалга ошириш механизмлари”. «Қишлоқ ва сув 
хўжалигида 
инновацион 
техника 
ва 
технологияларни 
қўллаш 

---

251 
самарадорлиги» мавзусидаги халқаро илмий-амалий онлайн анжумани 
материаллари. 25-26 сентябрь 2020 й. Бухоро. Ўзбекистон. 501-бет. 
 
LOYIHALASH JARAYONIDA CALS TEXNOLOGIYALARIDAN 
FOYDALANISH 
D. Kamolova 
BuxDU Texnologik ta’lim yo’nalishi talabasi
 
CALS texnologiyalari (ingl. Continuous Acquisition and Life cycle Support 
- ta'minot va mahsulotning hayotiy davrini doimiy ravishda axborot bilan 
ta'minlash yoki mahsulotning hayot davri jarayonlarini axborot bilan ta'minlash)- 
kompyuter texnologiyalari va kompyuterlardan foydalanishni o'z ichiga olgan 
yuqori texnologiyali mahsulotlarni loyihalash va ishlab chiqarishga yondashuv, 
mahsulot hayot davrining barcha bosqichlarida axborot texnologiyalarini qo’llash. 
САLS - техnologiyaga - bu BYAD (buyumni yashash davriyligi) ni alohida 
bosqichlari bo’yicha avtomatlashgan yechimlarni qo’llab quvvatlashni 
ta‘minlovchi shuningdek uning barcha bosqichlariga integratsiyalashgan 
zamonaviy information texnologiyadir. Birinchi bo’lib САLSni konseptsiyasi XX 
asrning 70 yillardaAQSHni oborona kompleksida bujudga kelgan. САLS- 
техnologiyaga bir necha uslubiy va dasturiy asboblarni qabullari yig‘indisidan 
tashkil topadi. Uslubiy asbobga buyim va uning BYADni konseptual va mantiqiy 
darajada tartibga soluvchi xalqaro va milliy standartlar komplektlarini ko’rsatish 
mumkin. BYADni turli bosqichlariga doir standart ma‘lumotlardan foydalanishni 
qo’shilishini ularning unifikatsiyasi hisobini ta‘minlaydi, Xalqaro САLS 
standartlar tizimi salmog‘i keng ko’lamli bo’lib u irmoqlangan. Ular ichidan 
markaziy joyni ISO 10303(STEP), sanoat mahsulotlarini yashash davriyligini 
barcha bosqichlarini aniqlovchi vosita egallaydi [2]. 
CALS-texnologiyalaridan foydalanish loyihalash ishlarining hajmini 
sezilarli darajada kamaytiradi, chunki ilgari ishlab chiqilgan asbob-uskunalar, 
mashinalar va tizimlarning ko'plab tarkibiy qismlarining tavsifi CALS 
texnologiyalaridan istalgan foydalanuvchi foydalanishi mumkin bo'lgan tarmoq 
serverlarining yagona ma'lumotlar formatida saqlanadi. Turli xil tizimlar va 
muhitlarda mahsulotning barqarorligi, integratsiyasi, o'zgaruvchan ish sharoitlariga 
moslashish, loyihalash tashkilotlari ixtisoslashuvi va boshqalar muammolari juda 
osonlashtirildi, murakkab texnik mahsulotlar bozorida muvaffaqiyat CALS-
texnologiyalaridan tashqarida tasavvur qilib bo'lmaydigan darajada bo'ladi. 
CALS-texnologiyalarining rivojlanishi virtual ishlab chiqarish deb 
ataladigan mahsulotning paydo bo'lishiga olib kelishi kerak, bunda mahsulotni 
ishlab chiqarish uchun etarli bo'lgan dasturiy ta'minot bilan boshqariladigan 
texnologik uskunalar uchun ma'lumot bilan spetsifikatsiyalarni yaratish jarayoni 
ko'plab tashkiliy-avtonom loyihalash studiyalari o'rtasida vaqt va makonda 
taqsimlanishi mumkin. CALS-texnologiyalarining yutuqlari orasida ilg’or 
loyihalash yechimlarini tarqatish qulayligi, loyiha qismlarini yangi ishlanmalarda 
qayta-qayta takrorlash imkoniyati va boshqalar mavjud [1]. 

---

252 
Sanoatdagi loyihalash va boshqaruvning ochiq tarqalgan avtomatlashtirilgan 
tizimlarining qurilishi zamonaviy CALS-texnologiyalarning asosidir. Ularni 
qurishning asosiy muammosi umumiy tizimda olingan joyi va vaqtidan qat'iy 
nazar, ma'lumotlarning yagona tavsifi va talqinini ta'minlash bo'lib, ular global 
miqyosda mavjud.