C. J. Omarova,G. B. Sidrasulieva t. S. Bawatdinov «ximiya»

2. Suyuqliqlardi tazalaw 
Aydaw (suwdin’ distillyatsiyasi). Suwdi aydaw ushin 35-su’wrette 
keltirilgen asbapti jiynan’. Vyurs kolbasinin’ 1/3 bo’limine shekem 
vodaprovod suwinan quyin’, u’stine azraq mis kuporosi yaki 
margansovka eritpesinen qosin’. Kolbag’a bir neshe uzin, injin’ishkea 
kapilyardan kepserlenbegen ushin to’menge qilip (ne ushin?) taslan’. 
Kolba awzin termometr ornatilg’an tig’in menen bekitin’. 
Termometrdin’ sinapli bo’limi kolbanin’ gaz shiqariwshi nayinan 
azgana to’mende tursin. Suwitqishti suw menen toltirin’ ha’m pu’tin 
ta’jribe dawaminda suw ag’imin suwitqishtin’ to’mengi bo’liminen 
joqarisina qarap jiberin’ (ne ushin?). Asbest tori arqali gaz gorelkasina 
suwdi qaynag’ansha qizdirin’. Suyuqliq neshe gradusta qaynag’anina 
itibar berin’. Jiynag’ishta 100- 120 ml suyuqliq toplang’annan keyin, 
kolbani qizdiriwdi toqtatin’. Jiynag’ishti asbaptan ajratin’ ha’m 
ondag’i distillengen suwdan bir neshe tamshini saat aynasina tamizin’. 
Gaz gorelkasinda puwlandirin’. Usinday ta’jribeni vodaprovod suwi 
menen ha’m ta’krarlan’. Puwlandiriw na’tijelerin salistirin’. Suwdin’ 
tazalig’in ximiyaliq usilda ha’m tekserin’. Bunin’ ushin aydalg’an 
suwdan 1-2 ml ni taza probirkag’a quyin’ ha’m og’an bir neshe tamshi 
ammoniy oksalat duzinin’ toying’an eritpesinen tamizin’.
Ne baqlanadi?
Usinday ta’jribeni vodaprovod suwi menen, ha’m islen’.
Bunda ne baqlanadi? 
Reaksiya ten’lemelerin jazin’ ha’m tyisli juwmaqlar shig’arin.
35-su’wret. Suitqishlardan paydalaniw sxemasi. 
A- Libix suwitqishi; 1-ishki naysha, 2- birlestiruwshi 
rezina naysha, 3- sirtqi diywal, 4- suwitqish shig’iw 
jaylari; b- to’menge jo‘nelgen hawa suwitqish. 

---

3. Sublimatlaniw
Yodti sublimatlaw arqali tazalaw. Qatti zattin’ qizdirilg’anda suyiq 
halatqa o’tpesten birden gaz halatina o‘tiw protsesi sublimatlaw dep 
ataladi. Bunnan ayrim qatti zatlardi qosimshalardan tazalawda 
paydalaniladi. (Bul ta’jribe morili shkapta islenedi). A’dette yod 
quraminda kem mug’darda xlor ha’m bromnin’ birikpeleri boladi. 
Yodti bul qosimshalardan tazalaw ushin sublimatsiya usulinan 
paydalaniladi. Past boyli tumsiqsiz stakang’a (36-su’wret) 0,5g yod 
kristallarinan ha’m 0,02g kalsiy yodid ha’m 0,5g kalsiy oksid salinadi 
(ne ushin?). Stakansha awzina to’meninde o‘simtesi bolgan kolbasha 
qoyiladi. Kolbasha suwiq suw menen toltiriladi. Asbap azbest torina 
qoyiladi ha’m ihtiyatliq penen pa’s gaz jalininda qizdiriladi. Ajralgan 
yod kristallari byukske yaki saat aynasina jiynap alinadi ha’m tarezide 
o’lshenedi. Yodtin’ mug’darin protsentlerde ko’rsetiledi. Usinday 
ta’jribeni pataslang’an naftalin menen ha’m islen’.