C. J. Omarova,G. B. Sidrasulieva t. S. Bawatdinov «ximiya»

1 tajriybe. Uglerod (IV)-oksidining nisbiy molekulyar 
massasini aniqlash 
Asbob ha’m reaktivler: kipp apparati, termometr, barometr, 
texnik ta’rezi, rezinali tig’in, 200-250 ml siyimlilig’i kolba, o‘lshew 
tsilindri. 
Jumistin’ ta’rtibi. Uglerod (IV)-oksidinin’ molekulyar 
massasin aniqlaw ushin 18-suwrette ko‘rsetilgen asbaptan 
faydalaniladi. Karbonat angidrid Kipp apparatinda marmarg’a 10% li 
xlorid kislota ta’sir ettirip alinadi, natriy gidrokarbonat eritpesinen 
o‘tkizilipb HCl aralaspasinan tazalanadi ha’m kontsentrlengen H
2
SO
4
den o‘tkizilip quritiladi. 
Suwret 18. Uglerod (IV)-oksidin molekulyar massasin 
aniqlaw. 
1. Qurg’aq ha’m taza kolbani rezinali tig’in menen bekkem 
berkitin’ ha’m tig’innin’ kolbanin’ qay jerine kirip turg’anin belgilep 

---

qo‘yin’. Kolbani tig’in ha’m onin’ ishindegi hawa menen birgeliktegi 
massasin 0,01 g
aniqliqta o’lshen’.
2. Gaz o‘tkiziwshi tu’tikshenin’ ushin kolbanin’ tu’bine tu’sirip, kolbani 
SO
2
menen to‘ltirin’ ha’m tig’in menen berkitin’ (tig’in belgilenip qoyilg’an 
jerge deyin kirip turiwi kerek, son’ ta’rezide massasin aniqlan’ – m
2
. Kolbadag’i 
hawa ornin SO
2
toliq alg’anina isenin payda qiliw ushin, joqaridag’i siyaqli 
kolbag’a ja’ne 2-3 minut gaz jiberip, kolbani o’lshen’. Bul jumisti kolbanin’ 
awirlig’i o‘zgermegenshe (yaki pariq 0,01 g nan aspag’aninsha ta’kirarlan’.
3. Kolba moyninan belgilengen jerge deyin suw quyin’ ha’m suwdi 
o‘lshew tsilindrine salip kolbanin’ (yaki gazdin’) ko’lemin aniqlang’– V
1
ml.
4. Termometrge qarap tajriybe sharayatindag’i t
o
C ni barometrden R
1
di 
tabin’. 
5. 
)
273
(
273
1
1




t
P
V
P
V
o
o
formuladan paydalanip, kolbadag’i gazdin’ 
ko’lemin n.sh. g’a keltirin’.
6. N.sh. da 1l hawa 1,29 g boliwin bilgen halda, kolbadag’i hawa 
massasin (m
3
) ni esaplan’. 
1 000 ml hawa 1,29 g bolsa 
V
o 
ml hawa m
3
g boladi. 
Bunnan : m
3
=
1000
29
,
1
o
V

7. Kolbadag’i SO
2
nin’ massasin (mco
2
) esaplan’: