C. J. Omarova,G. B. Sidrasulieva t. S. Bawatdinov «ximiya»

 
№ 10-Laboratoriyaliq jumis 
Tema
: Metallar, 
siltili metallar

ha’m siltili jer metallarinin’
ximiyaliq qasiyetlerin ko’rsetiwshi tajriybeler 
 
Jumistin’ maqseti
.
Siltili metallar
ha’m 
siltili jer metallarinin’
ximiyaliq qasiyetlerin ko’rsetiwshi tajriybelerdi uyreniw .
 Асbap ha’m reaktivler: 0,1n CH
3
COOH , 0,1n HCl , 0,1n NH
4
OH 
eritpeleri, distirlengen suw, universal indikator eritpesi (yamasa qag’azi) 
 

1-tajriybe. Natriy metallinin’ suwg’a ta’siri
Reaktivler: Na metalli, suw, etanol, lakmus qag’azi, fenolftaleinnin’ 
spirttegi eritpesi. 
Jumis tartibi: Natriy metallinin’ bir bo‘legin pintset jardeminde kerosinli 
idistan alip, filtr qag’azi arasinda quritin’ ha’m pishaq penen ma’shdey 
bo‘lekshesin kesip alip, shinni kisadag’i suwg’a solin’ ha’m tezde morili 
shkaftin’ aynasin bekitin’. Natriy metallinin’ suw juzesinde jugirip, tez 
reaktsiyag’a kirisiwin guzetin’. Reaktsiya tamam bolg’annan son’, payda
bolg’an eritpeni lakmus qag’azi yamasa fenolftalein eritpesi menen sinap 
ko‘rin’. 
Natriy metallin etil spirti menen reaktsiyasin o‘tkezin’ ha’m suwg’a 
salistirg’anda aste ketiwin guzetin’. 
2-tajriybe. Natriy peroksidinin’ aliniwi ha’m qasiyetleri 
 
Reaktivler: Na metalli, 1% li KMnO
4
, 10% li H
2
SO
4
ha’m fenolftalein 
eritpeleri. 

---

Jumis tartibi: a) Natriy peroksidtin’ aliniwi (tajriybe morili shkafta 
o‘tkeziledi). 
Natriy metallinin’ kishkene bo‘legin alip, shinni tigelge salin’. Tigeldi 
shinni ushmuyeshlikke jaylastirip, natriy jang’ang’a shekem ehtiyatliq penen 
qizdirin’. Natriy janip bolg’annan son’, tigelde qalg’an sari ren’li natriy 
peroksidin keyingi tajriybe ushin saqlap qoyin’.
b) Natriy peroksidtin’ suwg’a ta’siri. Tajriybede aling’an natriy 
peroksidinin’ yarimin shpatel jardeminde probirkag’a salin’ ha’m 3-4 ml suw 
quyin’. Payda bolg’an eritpege 1-2 tamshi fenolftalein eritpesinen tamizip, eritpe 
ren’inin’ o‘zgeriwin guzetin’. 
v) Na
2
O
2
nin’ qaytaruwshiliq qasiyetleri. Probirkag’a 3-4 ml KMnO
4 
eritpesinen alip, onin’ ustine 2-3 tamshi H
2
SO
4
eritpesinen tamizin’. Son’ natriy 
peroksidinin’ qalg’an yarimin qosip, aralaspani shayqatin’. Eritpenin’ 
ren’sizleniwi ha’m onnan gaz ajralip shig’iwin guzetin’.