Celâleddÿn hâRÿzmshah'in son günleri o. Z

Usmon GÜRBUZ
33Nesevi, yoshi, s. 358
34Nesevî, yoshi, s. 358.
35Nesevî, yoshi, s. 359.
38
Machine Translated by Google

---

Aslida o bu tashabbusdan de oldinginde bo'lgani kabi juda ko'p ümitli
emas di; ama butun umutlarini kesilishini kutish va keyin Isfaxon taraflariga
boshlariga felaket va belalarning yog'ini bildirmasliklarini istedi. Ne var
ki görev lendirilen kimselerin kendilerini vazgeçirmek uchun yapganlar
urinishlar hech bir ishe yaramaganlar gibi ularning ÿÿmarikliklarini iyice
artdi. Daha keyingi kunler Sulton bizzat buraya kelince bog' devorlarining
orqasiga saklanib chadi rina ok atmaya boshlandi. Buning ustiga
Sultonning yakinlarindan yaratgan ko'zi kara bir birlik, ularning ustiga
yuborildi; isyancÿlarÿ daÿÿtarak ÿehre girmeyi baÿaran askerler,
Celâleddin'in emriyle ileri gelen kimseleri toplib huzursuzluk çÿkaranlarÿn
isimlerini öÿrenerek o'z o'zidan o'tib kettilar. Sulton bu yerda on yedi kun
qurilish ishlari düzene qo'ydik tan keyin ajralib chiqdi.36 Bu chaqiruvni
qabul qilmasligiga ishonmasin, ham ba'zi emîrlarning isriri, hem
boshqa bir choraning o'zi shunday bir yechimi sinab ko'rildi. Melik Eÿref
elçilerin kendisine yordam istemek uchun yo'nalganini du yunca, Mÿsÿr'a
gitti ve orada kaldÿ (628/1231); Sultonning elchilarining o'zi bilan Misrda
muloqot qilish mumkin emas. Boshlangichta tuzilgan yozishmalara ijobiy
javob veren Eÿref, bekleyin Misr askeriyle gelmek üzereyiz, demekteydi.
Sul tan ise Bechni kalesi önünden Valesgird'e vardÿ. Bu erda hem
havaning harorati hem de sineklerin inson va hayvonlarga bergan bo'lishi
qiyin bo'lib qoldi. Sulton chamurun biroz çekilmesini beklerken,Eshref'e
yuborilgan bo'ldi ÿu elchilerin en yetkilisi bo'lgan Muhtasaddin'in mektubu
ulaÿti. Yetkili Eÿref'in Misr'dan faqat Celâleddin'in Mo'g'ollar bilan hisobini
ko'rgandan keyin dönece ÿini belirtip, uning yordamining kelmasligini
bildiriyordu.37 Eÿref'in yordamidan umudunu kesen Sulton, bu defa da
katibi NesevÎ'yi Melik Muzaffer Shihabüddin Gazi b. al-Melik Odil Ebi
Bekr b. Eyyüb'e ko'n derek, uning kendisi ve askerinin gelmesini, birga
bo'lgan çevresinde Amid va Mardin emîrlerini de getirmesini istemiÿti.
zaferin kazanÿlmasÿ durumun da Ahlat dahil istediÿi yerin kendisine
verileceÿini söylemesini tembihlemiÿti.
CELÂLEDDÿN HÂRÿZMSHAH'IN SON GÜNLERÿ
37Nesevi, yoshi, s. 371, 372.
38Ibn Vasil, Jamaluddin Muhammed, Muferricü'l-Kurub Fî Ahbari Beni Eyyub, tahk.
Muhammad Rebi', Kahire, tsz. IV, 321
36Nesevi, yoshi, 369, 370; Abul-Ferec, yoshi, s. 1321.
39
Machine Translated by Google

---

Otur Han'ÿn Mog'ollarini Malazgirt'ten döndükleri haberi ba'zi emîrler
tomonidan shubha bilan karÿÿÿk bir shashkÿnlÿkla karÿÿlanmÿÿtÿ; ammo Sulton
Mog'ol ning o'zi bilan Ahlât yaqinlarida duch kelgan umduklarini oysa hozir Sham
lilarla ittifak qilganini o'rganganlarida bundan chekinip geri qaytganlarini san
maktaydi. O zamon qilinadigan tek narsa, ularning yana katta kuchlerle qayta
dönmelerinden oldin, Diyoribekr meliklari bilan shartnoma tuzib kuchlarini
gitmeyi düÿünüyordu.39 Melik Muzaffer, Sultonning yordam chaqirig'iga ijobiy
javob veremeyeceÿini, verse de kardeÿleriyle boshqaruvda birgalikda ishtirok
etishi uchun, ammo ular qabul qilishi shart, hali o'z yar dimining Sultonning
askerlarining juda ko'pligi ummanda bir ko'rfez bila turmasligini belirtmekteydi.
Amid va Mardin egalarini chaqirishga kelince, ularning so'zini dinlemeyeceklerini
bildirmekteydi.