Cherchillning Fultondagi nutqi Chop etilgan19. 12. 2018MuallifZiyouz uz

Cherchillning Fultondagi nutqi 

Chop etilgan19.12.2018MuallifZiyouz.uz 

 

 

 

Fulton, 1946 yil 5 mart. 

 

Bugun Vestminster kollejiga kelganimdan va siz menga ilmiy daraja berganingizdan baxtiyorman. 

«Vestminster» nomi ba’zi bir  narsalarni yodimga soladi. Uni qayerdadir eshitgandayman. Axir men 

siyosat, dialektika, ritorika va boshqa sohalarda nimaiki o‘rgangan bo‘lsam, ularning katta qismini aynan  

Vestminsterda o‘rganganman-ku. Aslida sizu biz bir xil yoki o‘xshash o‘quv yurtlarida ta’lim olganmiz. 

 

Shuningdek, davlat ishlari bilan band bo‘lmagan kaminadek bir kishi uchun akademik auditoriyada 

Qo‘shma Shtatlar prezidenti bilan birga hozir bo‘lish ulkan sharafdir. Bu sharaf kamdan-kam odamga 

nasib etadi. Prezidentning ishi, tashvishi boshidan oshib yotganiga qaramay, u tashvishdan qochmaydi, 

sizu bizning bugungi uchrashuvimizda ishtirok etish, uning ahamiyatini ta’kidlash uchun yo‘l yurib, yo‘l 

yursa ham mo‘l yurib bu yerga keldi va menga ushbu qardosh mamlakatga, okeanning naryog‘idagi 

vatandoshlarimga, ehtimol, yana ba’zi mamlakatlarga murojaat etish imkoniyatini berdi. 

 

Prezident sizga o‘z istagini, ya’ni ushbu notinch va alg‘ov-dalg‘ov zamonda sizga bemalol o‘zimning 

to‘g‘ri va haqqoniy maslahatimni berishimni xohlashini aytdi, sizning ham xohishingiz shu ekaniga 

aminman. 

 

Men bu iltifotdan jonim bilan foydalanaman, buning ustiga yoshlik yillarimda nimaiki orzu qilgan 

bo‘lsam, o‘y-niyatlarimning barchasi allaqachon ortig‘i bilan ro‘yobga chiqqani uchun o‘zimni shunga 

haqliman deb hisoblayman. Ammo shuni qat’iy ta’kidlashim kerakki, bunday nutq so‘zlashim uchun 

menga hech kim rasmiy topshiriq ham bergani yo‘q, rasmiy topshiriq berishlari uchun men biron-bir 

rasmiy lavozimni ham egallab turganim yo‘q. Shunday ekan, gapirsam faqat o‘z nomimdan gapiraman. 

 

Hayotda ko‘p yaxshi-yomon kunlarni ko‘rdim. Shu bois men hayotiy tajribamga tayanib jang 

maydonlarida to‘liq g‘alabaga erishganimizdan so‘ng darhol bizni qurshab olgan muammolar haqida fikr 

yuritishga hamda insoniyatning kelajakdagi shon-sharafi va xavfsizligi uchun shuncha qurbonlar va azob-

uqubatlar evaziga qo‘lga kiritilgan narsaning saqlanib qolishini ta’minlashga bor kuchim bilan urinishga 

haqliman deb hisoblayman. 

 

Hozir Qo‘shma Shtatlar dunyodagi eng qudratli davlat hisoblanadi. Bugun Amerika davlati uchun 

tantanali kundir, chunki kuch-qudratdagi ustunlik bilan birga u kelajak oldidagi haddan ziyod ulkan 

mas’uliyatni ham zimmasiga oldi. Atrofga boqib siz nafaqat bajarilgan burch hissini, balki sizga 

ishonganlarning hafsalasini pir qilib qo‘yishdan xavotirlanish tuyg‘usini ham tuyushingiz kerak. Qulay 

imkoniyatlar mavjud va buni bizning har ikkala mamlakatimiz ham to‘la tushunib turibdi. Ularning 

qadriga yetmaslik, ularni e’tiborsiz qoldirish yoki boy berish kelajakda had-hisobsiz ta’na toshlari ostida 

qolish bilan tengdir. 

 

Fikrlashdan to‘xtamaslik, qunt-matonat bilan maqsadga intilish va har qanday masalaning juda oson 

yechimini topa olish xuddi urush vaqtida bo‘lgani kabi tinchlik vaqtida ham inglizzabon mamlakatlarga 

xos xususiyatlar bo‘lishi kerak. Biz bu qat’iy talabni bajara olishimiz shart, menimcha bu qo‘limizdan 

keladi. 

 

Amerika harbiylari biron-bir jiddiy vaziyatga duch kelsalar odatda «umumiy strategik kontseptsiya» 

nomli direktiva qabul qiladilar. Buning o‘ziga yarasha hikmati bor, chunki bunday kontseptsiyaning 

mavjudligi aniq-ravshan fikrlashga yordam beradi. Bugun biz amal qilishimiz kerak bo‘lgan umumiy 

strategik kontseptsiya barcha mamlakatlardagi barcha xonadonlar, barcha odamlarning xavfsizligi va 

xotirjamligi, erkinligi va taraqqiyotini ta’minlash kontseptsiyasi bo‘lishi shart. Men avvalo millionlab 

kottejlar va ko‘p kvartirali uylarni nazarda tutayapman, ularda yashovchilar turmush qiyinchiliklari va 

mashaqqatlariga qaramasdan oila a’zolarini muhtojlikdan himoya qilishga, xudodan qo‘rqadigan, odob-

axloqli qilib tarbiyalashga intiladilarki, hayotda bu xususiyatlar muhim rol o‘ynaydi. Bu had-hisobsiz uy-

joylarning xavfsizligi ta’minlanishi uchun ular ikkita asosiy ofat — urush va tiraniyadan himoyalangan 

bo‘lishi lozim. Mehnat qilib, turmush qiyinchiliklarini yengib oila boqadigan kishi boshiga urush balosi 

soya solganda har qanday oila chekadigan og‘ir iztirob barchaga ma’lum. Ko‘z oldimizda o‘tmishdagi 

barcha qadriyatlari bilan birga vayron qilingan Yevropa va Osiyoning kattagina qismining xarobalari 

yastanib yotibdi. Yovuz niyatli odamlarning kirdikorlari yoki qudratli davlatlarning tajovuzkorona 

maqsadlari dunyoning ko‘p joylarida tsivilizatsiyali jamiyat asoslarini yo‘q qilib tashlaganda oddiy 

odamlar yengib bo‘lmas qiyinchiliklarga duch keladilar. Ular uchun hamma narsa aralash-quralash bo‘lib 

ketgan, buzilgan yoki umuman yer bilan yakson qilingan bo‘ladi. 

 

Bu yerda, shunday sokin kunda qarshingizda turarkanman, real hayotda millionlab odamlar qanday 

yashayotganini va butun yer yuziga ocharchilik balosi yopirilsa ularga nima bo‘lishini o‘ylaganimda meni 

qaltirovuq bosadi. Hech kim «inson chekkan behad azob-uqubatlar»ning hisobiga yeta olmaydi. Bizning 

asosiy vazifamiz va burchimiz — oddiy odamlarning oilalarini yana bir urushning dahshatlari va 

musibatlaridan asrashdir. Bu borada hammamiz yakdilmiz. 

 

Bizning amerikalik harbiy hamkorlarimiz «umumiy strategik kontseptsiya»ni belgilab olib, barcha 

resurslarni hisoblab chiqqanlaridan so‘ng hamisha keyingi bosqichga o‘tishadi — uni amalga oshirish 

vositalarini qidirishadi. Bu masalada ham umumiy yakdillik mavjud. Allaqachon bosh maqsadi urushning 

oldini olish bo‘lgan jahoniy tashkilot tuzilgan. Millatlar ligasidan farqli ravishda AQSh va boshqa davlatlar 

ham a’zosi bo‘lgan, mazkur tashkilotning vorisi bo‘lmish BMT allaqachon o‘z ishini boshladi. Bu faoliyat 

soxta emas, haqiqiy bo‘lishi, bu tashkilot shunchaki nomigagina ishlamasdan, qudratli ta’sir kuchiga ega 

bo‘lishi, shunchaki olamshumul Bobil minorasiga emas, ko‘plab mamlakatlarning jangovar qalqonlari 

osig‘liq turadigan asil Tinchlik qasriga aylanishi uchun biz mazkur faoliyatning muvaffaqiyatini 

ta’minlashimiz shart. O‘z-o‘zimizni himoya qilish maqsadida milliy qurolli kuchlarimizni saqlab turish 

zaruratidan xalos bo‘lishdan oldin biz qasrimiz bilqillama qumloq yoki botqoqlik emas, mustahkam qoya 

ustiga qurilganiga amin bo‘lishimiz kerak. Oqil odamlar yaxshi biladiki, bizning yo‘limiz uzoq va 

mashaqqatli bo‘ladi, ammo agar birinchi va ikkinchi  jahon urushi mobaynida tutgan (afsuski, ikki jahon 

urushi oralig‘i bundan mustasno) yo‘limizdan zarracha ham og‘ishmay harakat qilsak, oxir-oqibat 

ko‘zlagan umumiy maqsadimizga erisha olishimizga ishonaman. 

 

Bu borada ishga kirishish uchun mening amaliy taklifim ham bor. Sudlar sherif va konstebllarsiz ishlay 

olmaydi. Birlashgan Millatlar Tashkilotini ham darhol xalqaro qurolli kuchlar bilan ta’minlashni boshlash 

kerak. Bu ishimiz asta-sekin amalga oshadi, biroq harakatni hozirdan boshlashimiz lozim. Taklifim shuki, 

hamma davlatlarga BMT ixtiyoriga ma’lum miqdorda harbiy havo kuchlari eskadrilyasini berish taklif 

qilinsa. Ushbu eskadrilyalar o‘z mamlakatlarida tayyorlansa, ammo rotatsiya tartibida bir davlatdan 

boshqasiga o‘tkazilsa. Uchuvchilar o‘z mamlakatlarining, ammo farqlash belgilari boshqa bo‘lgan harbiy 

formalarini kiyib yursalar. Ulardan o‘z yurtiga qarshi harbiy harakatlarda qatnashishni talab qilish 

mumkin bo‘lmasa, lekin boshqa barcha ish va munosabatlarda ularga BMT rahbarlik qilsa. Bunday 

qo‘shinni tuzishni kichik-kichik bo‘linmalardan boshlash va o‘rtadagi ishonch oshishiga mos ravishda 

kuchaytirib borish mumkin. Bu ish Birinchi jahon urushidan so‘ng qilinishini xohlagan edim, bu niyatimni 

hozir ham ro‘yobga chiqarish mumkinligiga astoydil ishonaman. 

 

Ammo hozirgi vaqtda faqat Qo‘shma Shtatlar, Buyukbritaniya va Kanadagina egalik qilayotgan atom 

bombasini yaratish tajribasi va unga oid maxfiy ma’lumotlarni hali endigina atak-chechak qilayotgan 

BMTga ma’lum qilish noto‘g‘ri ish va ehtiyotsizlik bo‘lur edi. Hali uyushmagan va alg‘ov-dalg‘ov dunyoda 

bu qurolni tarqatib yuborish jinoyatkorona ahmoqlik bo‘lur edi. Ushbu bombani yaratish uchun kerak 

bo‘ladigan bilimlar, vositalar va xomashyolar ayni paytda asosan Amerika qo‘lida jamlanganidan hech bir 

mamlakatdagi hech bir insonning tinchlik-xotirjamligiga ziyon yetgani yo‘q. Mabodo vaziyat aksincha 

bo‘lib, ushbu dahshatli qurolga qandaydir kommunistik yoki neofashistik davlat ma’lum muddat yakka 

o‘zi egalik qilganida biz hozirgidek xotirjam yashay olardik deya olmayman. Uning oldidagi qo‘rquvning 

o‘ziyoq totalitar tuzumlarga erkin demokratik dunyoning bo‘yniga bo‘yinturuq solib olish uchun yetarli 

bo‘lgan bo‘lur edi. Buning mudhish oqibatlari inson tasavvuriga sig‘masligi aniq. Xudoning xohishi bilan 

bunday bo‘lmadi va shunday xavf paydo bo‘lgunga qadar uyimizni tartibga solib olishimiz uchun hali 

vaqtimiz bor. Ammo hatto bor kuch-g‘ayratimizni ayamasak ham boshqa mamlakatlar atom bombasini 

qo‘llashiga yoki qo‘llash bilan tahdid qilishiga qarshi ularni tiyib turuvchi samarali vositalarimiz bo‘lishi 

uchun biz baribir yetarlicha katta ustunlikka ega bo‘lishimiz kerak. Pirovardida, odamlarning haqiqiy 

birodarligi qandaydir Jahoniy Tashkilot shaklida ro‘yobga chiqadigan va u barcha zarur amaliy vositalarga 

ega bo‘ladigan bo‘lsa, faoliyati samarali bo‘lishi uchun unga shunday vakolatlarni berish mumkin bo‘ladi. 

 

Ana endi oddiy odamlar va oilalarga soya solayotgan ikkinchi xavf-xatar, ya’ni tiraniya haqida 

gapirmoqchiman. Biz Britaniya imperiyasining butun hududida fuqarolar foydalanayotgan erkinliklar 

ko‘plab mamlakatlarda mavjud emasligidan ko‘z yuma olmaymiz; ularning ayrimlari juda qudratli 

mamlakatlardir. Bu davlatlarda har teshikka burnini suqadigan zo‘ravon hukumatlar oddiy odamlarga 

hukmini o‘tkazib, ularni o‘z yo‘rig‘iga solib olgan. Davlat hokimiyati hech bir cheklovsiz diktatorlar yoki 

chambarchas uyushgan bir to‘da oligarxlar tomonidan imtiyozga ega bo‘lgan partiya va siyosiy politsiya 

yordamida amalga oshiriladi. Oldimizda qiyinchiliklar hali juda ko‘p bo‘lgan hozirgi vaqtda biz bilan urush 

holatida bo‘lmagan mamlakatlarning ichki ishlariga zo‘rlik bilan aralashish majburiyatini zimmamizga 

ololmaymiz. Biz inglizzabon dunyoning umumiy merosi bo‘lmish inson huquqlari va erkinliklarining 

ulug‘vor printsiplarini tinmay, dadillik bilan olg‘a surishimiz kerak. Buyuk xartiyada, Huquqlar haqidagi 

billda, Xabeas korpus qonunida, maslahatchilar sudida va ingliz umumiy huquqida aks etgan ushbu 

printsiplar Mustaqillik deklaratsiyasida o‘zining yorqin ifodasini topgan. Ular har qanday mamlakat xalqi 

konstitutsiyaviy yo‘l bilan, yashirin ovoz beriladigan va soxtalashtirilmagan erkin saylov o‘tkazish orqali 

davlatni boshqarish shakli va xususiyatini tanlash va o‘zgartirish huquqi va imkoniyatiga ega bo‘lishi; so‘z 

va matbuot erkinligi hukmronlik qilishi; ijro hokimiyatidan mustaqil bo‘lgan va biron-bir partiyaning 

ta’siriga berilmaydigan sudlar aholining katta qismi tomonidan ma’qullangan qonunlar va vaqt sinovidan 

o‘tgan urf-odatlarni hayotga tatbiq qilishi lozimligini anglatadi. Bular har bir uyda bilishlari shart bo‘lgan 

erkinlikka taalluqli huquqlardir. Britaniya va Amerika xalqlarining butun insoniyatga murojaati shunday. 

Qani keling, biz nima qilsak, shuni targ‘ib etamiz, nimani targ‘ib etsak, shuni qilamiz. 

 

Shunday qilib men odamlarning xonadonlariga tahdid solayotgan ikkita asosiy xavf-xatarni ta’rifladim. 

Odamlarni ko‘pincha hamma narsadan ko‘p tashvishlantiradigan kambag‘allik va yetishmovchiliklar 

haqida gapirganim yo‘q. Ammo agar urush va tiraniya xavfi bartaraf etilsa, ilm-fan va hamkorlik yaqin 

yillarda, uzog‘i bilan bir necha o‘n yil ichida urushning bor jabr-sitamlarini boshidan kechirgan dunyoga 

insoniyat tarixida misli ko‘rilmagan farovonlik keltirishi shubhasiz. Hozir, ushbu qayg‘u-hasratli bir 

pallada bizni buyuk muhorabamizdan so‘ng boshlangan ochlik va umidsizlik qiynamoqda. Biroq bu kunlar 

ham o‘tadi, ehtimol, o‘ylaganimizdan ham tezroq o‘tar, shunda barcha mamlakatlar to‘kin-sochin, 

farovon yashashiga odamlarning ahmoqligi va vahshiyona jinoyatlaridan boshqa hech narsa xalaqit bera 

olmaydi. Bundan ellik yil burun gapga chechan irland do‘stim, amerikalik buyuk notiq Berk Kokran 

shunday degan edi: «Hammaga hamma narsa yetarli. Yer — saxiy ona. Agar farzandlari totuv bo‘lib, 

unga haqqoniy ishlov berishsa, yer ularga to‘kin-sochin, to‘q yashashlari uchun zarur bo‘ladigan hamma 

narsani beradi». O‘rni kelganda men ko‘pincha uning shu so‘zlarini esga olaman. 

 

Alqissa, biz hozirgacha to‘la yakdilmiz. Shu tobda, bizning umumiy strategik kontseptsiyamiz 

metodikasidan foydalanishda davom etish asnosida sizga aytmoqchi bo‘lgan asosiy fikrimni bayon 

qilmoqchiman. Inglizzaban xalqlarning qardoshlarcha ittifoqisiz effektiv ravishda urushning oldini olishga 

ham, BMTning ta’sir doirasini uzluksiz kengaytirishga ham erishib bo‘lmaydi. Bu Britaniya hamdo‘stligi va 

Britaniya imperiyasi va Qo‘shma Shtatlar o‘rtasidagi munosabatlar alohida ahamiyatga ega ekanligini 

bildiradi. Ezmalanib o‘tirishga vaqtimiz yo‘q, shu bois men gapning lo‘ndasini aytmoqchiman. 

Qardoshlarcha ittifoq qardosh jamiyatlarimiz o‘rtasidagi do‘stlik va hamjihatlikni kuchaytirishnigina 

emas, balki harbiylarimiz o‘rtasidagi qalin munosabatlarni davom ettirishni ham taqozo qiladiki, bular 

yashirin xavf-xatarlarni birgalikda o‘rganishga, qurol-yarog‘ va harbiy nizomlarni moslashtirishga, 

shuningdek harbiy-texnik kollejlarning ofitser va kursantlarini almashishga olib kelishi kerak. Bu yana 

barcha harbiy-dengiz floti va harbiy-havo kuchlari bazalarini birgalikda istifoda qilish yo‘li bilan 

ikkitaraflama xavfsizlikni ta’minlash uchun bundan keyin ham mavjud vositalardan foydalanishda davom 

etishni anglatadi. Ehtimol bu Amerika floti va aviatsiyasining harakatchanligini ikki barobar oshirgan 

bo‘lur edi. Bu Britaniya imperiyasi qurolli kuchlarining harakatchanligini ancha oshirgan, shuningdek, 

dunyo qay darajada tinchishiga qarab ancha pulni tejash imkonini ham bergan bo‘lur edi. Allaqachon biz 

ko‘pgina orollardan birgalikda foydalanayapmiz; yaqin kelajakda boshqa orollarni ham birgalikda istifoda 

qilishimiz mumkin. AQSh Britaniya hamdo‘stligi va imperiyasiga juda sodiq bo‘lgan Kanada dominioni 

bilan mudofaa to‘g‘risida doimiy bitim tuzgan. Bu bitim aksariyat hollarda rasmiy ittifoq doirasida 

tuziladigan juda ko‘p shartnomalardan ko‘ra foydaliroqdir. Ushbu printsipni to‘la tenglik asosida 

Britaniya hamdo‘stligining barcha mamlakatlariga tatbiq qilish kerak. Nima bo‘lmasin, biz faqatgina shu 

tariqa, birgalikda xavfsizligimizni ta’minlashimiz hamda o‘zimiz uchun ardoqli bo‘lgan va hech kimga 

ziyoni tegmaydigan katta-kichik maqsadlar yo‘lida mehnat qilishimiz mumkin. Eng oxirgi bosqichda balki 

umumiy fuqarolik g‘oyasi ham amalga oshar (menimcha, bu g‘oya hozirdanoq ro‘yobga chiqmoqda), 

ammo mazkur masalani butkul taqdir hukmiga havola etsak bo‘ladi, chunki bu borada bizga tole yor 

bo‘lishini ko‘pchiligimiz aniq sezib turibmiz. 

 

Ammo biz o‘zimizga berib ko‘rishimiz kerak bo‘lgan bir muhim savol bor.AQSh va Britaniya hamdo‘stligi 

o‘rtasidagi qalin munosabatlar ayni paytda ularning Jahoniy Tashkilotga sodiq qolishlariga xalal 

bermaydimi? Mening javobim shu: bunday munosabatlar, aksincha, mazkur tashkilotning maqomi va 

qudratini oshirishning, ehtimol, birdan-bir chorasidir. AQSh, Kanada va Janubiy Amerika respublikalari 

o‘rtasida o‘ziga xos munosabatlar mavjud. Biz ham Rossiya bilan hamkorlik va o‘zaro yordam ko‘rsatish 

to‘g‘risida 20 yillik shartnoma tuzganmiz. Men Buyukbritaniya tashqi ishlar vaziri janob Bevinning gapiga 

qo‘shilaman, uning fikricha, agar xohlasak bu shartnomani 50 yilga ham tuzishimiz mumkin. Bizning 

yagona maqsadimiz o‘zaro yordam ko‘rsatish va hamkorlik qilishdir. Bizning Portugaliya bilan ittifoqimiz 

1384 yildan beri amal qiladi va o‘tgan urushning og‘ir damlarida ancha foyda berdi. Ushbu bitimlarning 

hech biri jahon miqyosidagi murosai madoraning umumiy manfaatlariga zid emas. Aksincha, ular BMT 

ishiga ko‘maklashishi mumkin. «Ollohning uyida hammaga joy yetadi». Birlashgan Millatlar o‘rtasidagi 

biron-bir mamlakatga qarshi qaratilmagan va Birlashgan Millatlar Tashkilotining nizomiga mos 

kelmaydigan rejalarni o‘z ichiga olmagan alohida munosabatlar nafaqat zararsiz, balki, menimcha, 

foydali va kerakli hamdir. 

 

Men Tinchlik qasri haqida gapirgan edim. Bu qasrni barcha mamlakatlarning mehnatkashlari barpo 

etishlari kerak. Agar ushbu binokorlarning ikkitasi bir-birini juda yaxshi bilsa, eski do‘stlar bo‘lsa, agar 

ular quda-anda bo‘lib ketgan bo‘lsalar, o‘tgan kuni qayerdadir ko‘zim tushganidek «agar ular bir-

birlarining maqsadlari ro‘yobga chiqishiga, kelajagi porloq bo‘lishiga ishonsalar, bir-birlarining yaxshisini 

oshirib, yomonini yashirishga urinsalar», unda nega umumiy maqsad yo‘lida do‘st va hamkor sifatida 

birgalikda ishlay olmas ekanlar? Nega ular ish qurollaridan birgalikda foydalanib, bir-birlarining mehnat 

qobiliyatini oshira olishmas ekan? Ular nafaqat shunday qila olishadi, balki shunday qilishlari shart, aks 

holda qasr barpo bo‘lmaydi yoki no‘noq shogirdlar tomonidan qurilgan taqdirda ham tezda qulaydi va 

biz yana, taassufki, uchinchi marta urush jabr-sitamlarini boshdan kechirishga majbur bo‘lamiz. Unda 

kechagina tugagan urushning mashaqqatlari bu galgisining oldida holva bo‘lib qoladi. 

 

O‘rta asrlar davri qaytishi mumkin, ilm-fanning yarqiroq qanotlarida tosh asri qaytib kelishi mumkin, 

insoniyatga hozir behisob moddiy boylik keltirishi mumkin bo‘lgan narsa uning butkul yo‘q bo‘lib 

ketishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun sizni ogoh bo‘lishga da’vat etaman. Ehtimol, vaqt juda oz 

qolgandir. Keling, juda kech bo‘lmasidan mudhish voqealar yuz berishiga yo‘l qo‘ymaymiz. Modomiki, biz 

men hozirgina gapirib o‘tganimdek ikkala mamlakatimizning ham qudratini oshiradigan va xavfsizligini 

ta’minlaydigan qardoshlarcha ittifoq bo‘lishini xohlar ekanmiz, keling, shunday qilamiz, bu ulug‘ ish 

butun dunyoga ma’lum bo‘lsin va tinchlikni mustahkamlashga xizmat qilsin. Kasallikni davolagandan 

ko‘ra uning oldini olgan ma’qul. 

 

Dunyoning ittifoqchilar g‘alabasidan so‘ng yaqindagina yorishgan yuziga yana soya tushdi. Sovet 

Rossiyasi va uning xalqaro kommunistik tashkiloti yaqin kelajakda nima qilmoqchi ekanini va ularning 

bosqinchilik va buzg‘unchilikka intilishlarining cheki bor-yo‘qligini hech kim bilmaydi. Men shavkatli rus 

xalqiga va urush davridagi do‘stim marshal Stalinga tan beraman va ularni juda hurmat qilaman. 

Angliyada — bu yerda ham shundayligiga shubham yo‘q — Rossiyaning barcha xalqlariga chuqur 

hamdardlik bilan, yaxshi niyat bilan qaraydilar va mustahkam do‘stona munosabat o‘rnatish uchun 

ko‘plab kelishmovchilik va ziddiyatlarni yengib o‘tishga tayyordirlar. Biz Rossiya Germaniya yana tajovuz 

qilishidan xavfsirashini, shu bois o‘zining g‘arbiy chegaralari xavfsizligini ta’minlashi zarurligini 

tushunamiz. Biz uni o‘z o‘rnida — jahonning yetakchi davlatlari orasida ko‘rishdan xursandmiz. Biz 

dengizlarda uning kemalarini ko‘rsak olqishlaymiz. Eng avvalo biz Atlantikaning har ikkala tomonidagi 

xalqlarimiz va rus xalqi orasidagi doimiy, qalin va mustahkamlanib boruvchi aloqalarni ma’qullaymiz. 

Biroq men sizga Yevropadagi hozirgi ahvol haqidagi ba’zi faktlarni bayon qilib berishni o‘z burchim deb 

bilaman. Siz ularni menga qanday taqdim etishsa shunday hikoya qilib berishimni xohlayotganingizga 

aminman. 

 

Qit’ada Boltiq dengizi sohilidagi Shtettin shahridan to Adriatika dengizi bo‘yidagi Triyest shahrigacha 

temir parda tortildi. Markaziy va Sharqiy Yevropadagi qadimiy davlatlarning barcha poytaxtlari — 

Varshava, Berlin, Praga, Vena, Budapesht, Belgrad, Buxarest, Sofiya pardaning u tomonida. Ushbu 

mashhur shaharlarning hammasi va ularning tevarak-atrofidagi aholi sovet ta’sir doirasi deb ataladigan 

hududda qolib ketishdi, ularning barchasi u yoki bu shaklda nafaqat sovet ta’siri, shuningdek 

Moskvaning salmoqli va tobora kuchayib borayotgan nazorati ostidadirlar. Faqat abadiy shon-sharafga 

burkangan Afinagina Britaniya, Amerika va Frantsiya kuzatuvchilari ishtirokida saylovda o‘z kelajagini o‘zi 

erkin belgilay oladi. Ruslar hukmronligidagi Polsha hukumati Germaniyaga qarshi ulkan va adolatsiz 

suiqasdga gijgijlanayapti, bu esa millionlab nemislarning ommaviy ravishda o‘ta achinarli va misli 

ko‘rilmagan ko‘lamda quvg‘in qilinishiga olib kelmoqda. Sharqiy Yevropaning ushbu davlatlaridagi 

kamsonli kommunistik partiyalar a’zolari soniga mutlaqo nomutanosib bo‘lgan favqulodda kuchga ega 

bo‘lib, hamma joyda totalitar nazorat o‘rnatishga intilmoqdalar. Mazkur davlatlarning deyarli barchasi 

zo‘ravon hukumatlar tomonidan boshqarilmoqda, shu kungacha ularda haqiqiy demokratiya yo‘q, 

Chexoslovakiya bundan mustasno. Turkiya va Eron ularga Moskva hukumati tomonidan bildirilayotgan 

e’tiroz va ko‘rsatilayotgan bosimlardan chuqur xavotir va tashvishga tushib qolishgan. Berlinda ruslar 

bosib olingan Germaniyaning sovet zonasida so‘l nemis rahnamolari guruhlariga maxsus imtiyozlar 

berish orqali kvazikommunistik partiya tuzishga urinishmoqda. 

 

Bultur iyun oyidagi janglardan so‘ng Amerika va Britaniya armiyalari ilgari erishilgan kelishuvga muvofiq 

deyarli 400 milga cho‘zilgan front bo‘ylab g‘arbga, ba’zi joylarda 150 milgacha ichkariga chekindilar. 

Kelishuvga ko‘ra g‘arb davlatlari egallagan bu keng hudud bizning rus ittifoqchilarimiz ixtiyoriga o‘tdi. 

Agar hozir sovet hukumati birtomonlama xatti-harakatlari bilan o‘z zonasida kommunistparast 

Germaniya davlatini tuzishga urinsa, bu Britaniya va Amerika zonalarida yangi jiddiy qiyinchiliklarni 

keltirib chiqaradi hamda mag‘lubiyatga uchragan nemislarga sovetlar va g‘arb davlatlari o‘rtasida o‘yin 

qilish imkonini beradi. Bularning bari bor gaplar, ulardan qanday xulosa chiqarmaylik, Yevropa uning 

uchun biz kurashgan va ozod etgan o‘sha ozod Yevropa, mustahkam tinchlik o‘rnatish uchun zarur shart-

sharoitga ega Yevropa bo‘lmasligi aniq. 

 

Dunyoning xavfsizligi Yevropada yangi hamjihatlikka erishishni taqozo qiladi, undan hech bir tarafni