Чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг Ўзбекистон ҳудудига кириш-чиқишини рўйхатга олишни рақамлаштириш тизимини такомиллаштириш

Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги “Статистика агентлиги” статистик маълумотларига кўра⁵


(1-расм)

Қўшни ва МДХ давлатлар		2016 йилдан 2023 йилга қадар бўлган даврлар
		2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Жами		2.157.768	3.848.877	9.734.709	12.761. 983	3.295.768	5.202.123	12.553.874	1.487.700
Кўпайиши ва фоизи			2016й.га нисбатан 1.691.109 (44%)га ошган	2017 й.га нисбатан 5.885.832 (61%) ошган	2018й.га нисбатан. 3.027.274 (24%) ошган	2019 й.га. нисбатан 9.466.215 (387%) камайган	2020й.га нисбатан 1.906.355 (36%) ошган	2021й.га нисбатан 7.351.751 (59%) ошган
Шундан:	Қўшни давлатлар	1.834.102 (85%)	3.079.101 (80%)	8.371.849 (86%)	10.719.996 (84%)	2.867.318 (87%)	4.473.825 (86%)	10.249.654 (83%)	1.245.165 (83.5%)
	Қолган МДХ давлатлар	237.354 (11%)	538.831 (14%)	1.411.532 (14.5%)	1.965.332 (15.4%)	35.834 (11%)	546.220 (10.5%)	1.380.918 (11%)	156.208 (10.5%)
	Узоқ хорижий давлатлар	86.310 (4%)	230.927 (6%)	535.408 (5.5%)	1.097.523 (8.6%)	65.934 (2%)	130.052 (2.5%)	753.228 (6%)	96.700 (6.5%)
Келишдан мақсад	Қариндошларини йўқлаш	1.661.129 (77%)	3.002.064 (78%)	6.969.310 (71.5%)	835.049 (65.5%)	2.072.995 (62.9)	3.287.727 (63.2%)	7.908.894 (63%)	1.304.712 (87.7%)
	Туристик (саёҳат, дам олиш, бўш вақт)	366.690 (17%)	692.766 (18%))	2.531.022 (26%)	3.445.713 (27%)	1.501.400 (31%)	1.881.345 (32%)	5.013.800 (31%)	119.016 (8%)
	Хизмат сафари ва ишблармонлик	17.262 (0,8%)	23.092 (0.6%)	68.142 (0.7%)	574.285 (4.5%)	26.373 (0.8%)	57.2231 (1.1%)	149.091 (1.1%)	14.877 (1%)
	Даволаниш	23.735 (1,1%)	34.639 (0.9%)	97.347 (1%)	102.095 (0.8%)	39.560 (1.2%)	67.627 (1.3%)	162.645 (1.2%)	17.852 (1.2%)
	Ўқиш	4.315 (0,2%)	7.697 (0.2%)	29.204 (0.3%)	114.857 (0.9%)	6.593 (0.2%)	62.425 (1.2%)	230.414 (1.7%)	4.463 (0.3%)
	Тижорат	19.419 (0,9)	38.488 (1%)	77.877 (0.8%)	114.857 (0.9%)	36.263 (1.1%)	46.818 (0.9%)	155.868 (1.15%)	16.364 (1.1.%)
	Бошқа мақсадлар	64.733 (3%)	50.034 (1.3%)	68.142 (0.7%)	51.047 (0.4%)	16.152 ( 0.9%)	15.606 (0.3%)	115.207 (0.85%)	10.413 (0.7%)

1-расм. Мазкур статистик маълумотларнинг таҳлилидан келиб чиқиб, 2022 йилда 2016 йилга нисбатан 10.396.106 нафар (517%) кўп чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар Ўзбекистон ҳудудига кириш-чиқиш бўлган бўлиб, мамлакатимизда олиб борилган ислоҳотларнинг 2-даври натижасида 7 йилда бир неча 10 бараварга ошганлигидан далолат бермоқда.
Бу эса 2018 йил 1 январдан виза тизимини енгиллаштиришга қаратилган Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 16 августдаги “2018-2019 йилларда туризм соҳасини ривожлантириш бўйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-3217-сонли қарори ҳамда бу борадаги бошқа фармон ва қарорлари ижроси билан боғлиқ жараёндир.
Ушбу маълумотларни фоизда ўрганилса:
(2-расм)


2-расм. 2016 йилдан 2022 йилгача бўлган даврларда қўшни Қиирғизистон, Тожикистон ва Қозиғизистон Республикаларнинг фуқароларнинг Ўзбекистон ҳудудига кириш-чиққанлиги бўйича фоиз кўрсаткичлари.
(3-расм)


3-расм. 2016 йилдан 2022 йилгача бўлган даврларда қўшни Туркманистон Республикаси ва Россия Федерацияси ҳамда МДҲнинг фуқароларнинг Ўзбекистон ҳудудига кириш-чиққанлиги бўйича фоиз кўрсаткичлари.
Мазкур расмлардаги маълумотларининг ахамиятли жиҳати шундаки, савдо-иқтисодий, туризм соҳаси ҳалқаро ҳамжихатлик ва дўстлик ришталарига асос яратилишини белгиси сифатида олсак бўлади. Бу кўрсаткич пандемия даврни ҳисобга олмаганда йил сайин чет эл фуқароларнинг Ўзбекистонга ташрифи ошиб бормоқда.
Узоқ ҳорижий давлатларга тўхталиб ўтсак:
(4-расм)

Ўзбекистонга келган айрим узоқ хорижий давлатлар	2016 йилдан 2023 йилга қадар бўлган даврлар
	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023 йил 4 ойда
Туркия	46,069	+55,238	+74,802	-63,539	-21,034	+46,801	+75,615	29,718
Жанубий корея	31,936	+37,357	-32,700	+35,524	-13,478	+11,914	+19,984	9,218
Ҳиндистон	18,746	-15,829	+22,198	+27,898	-12,204	+15,487	+16,812	8,341
ХХР	16,765	+19,749	+37,083	+54,293	-21,302	+31,741	+47,082	6,302
Германия	6,605	+7,811	+19,165	+27,625	-7,051	+11,211	+17,719	5,734
Япония	3,012	+4,088	+17,249	+24,944	-4,031	+10,042	+14,782	4,681
Франция	4,889	+5,748	+14,195	+20,390	-3,941	+6,124	+11,056	3,861
Италия	3,057	+5,162	+14,156	+20,356	-3,602	+6,801	+8,809	2,954
АҚШ	1,349	+1,525	+12,723	+17,106	-2,023	+7,945	+13,128	4,061
Исроил	3,564	+4,155	+10,022	+13,615	-1,945	+7,148	+14,037	4,782
Испания	353	+449	+7,745	+12,191	-1,048	+3,934	+6,351	2,837
Эрон	5,541	-3,058	+10,573	+13,469	-2,741	+7,629	+13,372	4,283
Буюк Британия	3,734	+4,853	+8,384	+9,498	-2,048	+6,974	+10,054	3,048
Жами	145.623	165.022	280.959	340.448	96.448	173751	268.801	89.820

4-расм. Мазкур статистик маълумотларга юзланадиган бўлсак, Ўзбекистонга ташриф буюрувчилар сони йил сайин кўпайиб бораётганлиги, фақат пандимия даврни хисобга олмаган ҳолда. Бунда айниқса МДҲ, Европа мамлакатлари, шунингдек, АҚШ, Эрон, Япония, ХХР, Хиндистон, Жанубий Корея каби давлатлардан келган сайёҳлар сони бир неча бараварга ошганлигидан далолат бермоқда.
(5-расм)
5-расм. Ўзбекистонга ташриф буюраётган чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг келишдан мақсади статистик маълумотлардан таҳлиллар шуни кўрсатадики – асосан қариндошларини зиёрат қилиш, туристик (дам олиш), даволаниш, тижорат ва ўқиш мақсадида келиб кетишларини кўрсак бўлади.


(6-расм)


6-расм. 2023 йилнинг январь-март ойларида таҳлилига назар ташласак ҳам Ўзбекистонга хорижий давлатларнинг аксарияти “қариндошларини йўқлаш” салмоғини ташкил қилмоқда.


(7-расм)


7-расм. 2016 йилдан 2023 йилнинг 3 ойгача бўлган юқоридаги статистик маълумотларни таҳлиллар шуни кўрсатмоқдаки, Ўзбекистонга келаётган чет эл фуқаролар ва фуқаролиги бўлмаган шахсларнинг 65%-85% “қариндошларини йўқлаш” мақсадида келишлари кузатилмоқда. Бу ўзбек ҳалқининг қўшни давлатлар қардош бўлганлиги, келин берган, келин олган бўлиб қуда-анда ва яқин қариндошлик ришталар мавжудлиги сабабли Ўзбекистонга келганда улар қариндошларининг хонадонларига бориб қоладилар.