Чет эл психологиясида психик тараккиётни тузатиш


Маслахат бериш жараёнида ота-оналар билан олиб бориладиган ишлар. Сухбат, умумий коидалар


Download 114 Kb.
bet3/6
Sana02.02.2023
Hajmi114 Kb.
#1147241
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
1404031128 50009

Маслахат бериш жараёнида ота-оналар билан олиб бориладиган ишлар. Сухбат, умумий коидалар
Психолог маслахат бериш жараёнида ота-оналар билан бир неча марта алокада булади: биринчи марта учрашганда киска сухбат тарзда, боланинг ривожланиши тарихи буйича бутун тафсилотлари билан батафсил сухбатлашилганда ва охирги марта текширув натижалари буйича якунловчи сухбатда. Бу учрашувларнинг хар бири умумий ва махсус вазифаларга эга булиб, уларнинг утказишнинг уз хусусиятлари мавжуд. Психологнинг ота- оналар билан, боланинг кариндошлари, укитувчилари, тарбиячилари ва якин кишилари билан олиб бориладиган ишларни хам уз ига хос хусусиятга эгадир. Психолог-маслахатчига бола тарбияси буйича мурожаат килган шахслар билан узаро муносабатнинг баъзи умумий томонларига тухталиб утамиз.
Маслахат беришда муваффакиятнинг дастлабки мажбурий шарти текширилаётган боланинг ота-онаси (ёки укитувчилари) билан психолог ишончли ва очикчасига муносабатни ярата олиш керак. Ишончли муносабат аслида маслахат билан мурожаат килган кишиларнинг болага нисбатан хавотирланишларини тан олиш ва хурмат килиш ётади. Маслахатчининг ота-оналарга боланинг кийинчиликларини йукотишга чин дилдан кизикувчи сифатида, уни тушунувчи ва чукур билувчи шахс сифатида муносабатда булиши улар билан ишончли алока урнатишда жуда хам ёрдам беради. Бундай муносабат ота- оналарнинг харакатларини тугридан-тугри ёки киноя билан танкид килиш, уларнинг педагогик чукур билимга эгалиги хакида шубхаланишга карама-каршидир. Тескари алоканинг бу каби барча зарур турлари текширув унда хам махсус шаклда фойдаланишни талаб килди. Дастлабки учрашувда харакатини куллаб-кувватламаслик хакидаги хар кандай лукма хам, уларда кучли химоя акцияларини вужудга келтиради ва муаммони xap томонлама очикчасига мухокама киладиган йулларни ёпиб куяди.
Шу билан бирга ота-оналар билан биринчи ва иккинчи учрашувларда маслахат беришининг максад вазифаларини тушунтиришга эътибор бериш зарур. Шуни хисобга олиш зарурки, республикамиз шароитида, психологик хизмат эндигина ташкил топаяпти ва ахолининг амалда психологик ёрдам олиш тажрибаси йук, купчилик ота-оналарда психологик хизмат хакида нотугри тасаввурлар пайдо булган (маслахат бериш жараёнининг мураккаблиги ва куп вактни олганлиги учун нотугри бахолаш, тайёр кташхиск (диагноз) олишга эхтиёж ва бошкалар). Шунинг учун ота-оналар билан дастлабки учрашувлардаги мухим вазифалардан бири бола муаммоларини биргаликда ва хар томонлама тахлил килишга тайёрликни (установкани) шакллантириш, текширувнинг максадларини, маслахат бериш ишининг вифаларини тушунтиришдан иборат. Болага бошка мутахассисларга маслахат учун йулланма бериш хам махсус тушунтиришни талаб килади. Маслахат бериш ишининнг хар бир боскичдан психолог муаммони хар томонлама караб чикиши ва узининг кизикарли муносабати балан ота-оналарни огир хиссиётлардан озод килишга интилиш, муамонинг ижобий томонларига эътиборни каратиш, уни хал килиш йулларини фаол излаш зарур.
Ота-оналар тузатиш дастурини утказиш жараёнида учрайдиган тусиклар, кийинчиликлар, асоратлар хакида огохлантирилиши лозим. Уларда кийинчиликларни хал килишнинг косон-сирлик йули хакида тасаввур пайдо килмаслиги керак, чунки бундай тасаввур психологик ёрдам имкониятланидан барвакт кунгил совишга олиб келади.
Психолог ота-оналарни (укитувчиларни) текширув натижалари тез тайёр булмаслиги хакида огохлантириш лозим. Исталган натижага эришишда, психолог уйлагандай булиб чикишига ишонтирмаслиги хам мумкин, баъзан бировларнинг умиди пучга чикиши хам мумкин. Зарурият тугилганда ота-оналарга ёки укитувчиларга кайта маслахатлар бериш психологнинг вазифасига киради. Купинча узок психотерапевтик ишлар ва куп марталаб учрашувлар амалда кулланилади.
Психолог ходисани хар томонлама урганиш натижалари хакида утказиладиган сухбат бир неча максадни кузлайди:
1) бола психик тараккиётининг умумий холати хакида тулик мухокама, аникланган кийинчиликларнинг сабаби, >даражаси, характери хакида шартли олдиндан айтиб бериш;
2) курсатиладиган ёрдамнинг аник системасини ёки махсус тузатиш дастурини биргаликда ишлаб чикариш;
3) ота-она муаммоларини, уларнинг бола кийинчиликларига муносабатини мухокама килиш;
4) кейинги учрашувларни (зарурият тугилса) режалаштириш.
Катор америкалик олимлар ота-оналар билан маслахатчиннг сунгги сухбатида 4 асосий боскични курсатадилар ва уларни утказиш буйича куйидагича тавсифлар берилади. Бир вактнинг узида хам иккала ота-она билан сухбат утказиш максадга мувофик, чунки бу бола хаёти хакида хар томонлама ва тугри маълумот олишга ёрдам беради, бундан ташкари ота-оналарга бола такдири учун умумий жавобгарликни хис килиш имконини беради.
Сухбат бошида бола муаммосини, уларни кизикгирувчи масалаларни эркин, очикчасига мухокама килишга ундаш зарур. Бола кийинчиликларининг сабаблари, уларни хал иш воситалари, кандай ёрдам курсатиш, бола олдига кандай максад куйиш мумкинлиги, келажакда нима билан шутулланиши мумкинлиги хакида уларнинг фикрларини, тасаввурларини хам аниклаш мухим. Сухбатнинг иккинчи боскичида психологик текширув натижалари билан таништирилади. Аник, олинган маьлумотлар бола кийинчиликларининг характери ва даражаси хакидаги нотугри тасаввурларни енгиб чикишга ёрдам беради. Бола кийинчиликлари хакида тугри тасаввур хосил килишга интилиш лозим. Шундан сунг (учинчи боскич) харакатларнинг махсус дастури мухокама килинади. Сухбат сунгида ота-оналарнинг бола муаммоларига муносабати мухокама килинади ва кейинги учрашувлар режалаштирилади. Сухбат жараёнида уларга нисбатан хурмат, тушуниш, илик муносабатда булиши мухим. Сухбатнинг махсулдорлиги, ота-оналарнинг маслахатчидан олган тавсия ва маълумотлари асосида харакат килишлари билан бахоланади. Тажрибаларнинг курсатишича, ота-оналарнинг у ёки бу аник тарбиявий харакатларни психолог-маслахатчи томонидан ижобий бахолаш уларнинг уз кучларига ишончини оширади. Сухбатгача ота-оналарда пайдо булган нотугри тасаввурларни узгартиришга бир сухбатнинг узи етарли эмас. Бунинг учун бир неча учрашувлар талаб килинади, Гарб давлатларининг психологлари аник вазиятларни, узаро муносабатларни мухокама килиши учун мижозларнинг уйларига бориб маслахат берадилар. Шу билан бирга ота- оналар билан машгулотларнинг хар хил гурухий турлари купрок кулланилади.
У ёки бу камчиликлари бор бола, болалигича колишини, унинг ёшидаги барча болалар сингари эхтиёжларга эгалигини ота-оналарга тушунтириш жуда мухимдир. Бу ерда нотугри тарбиянинг турли шакллари жуда зарарлидир. Бу билан боглик равишда маслахат бериш амалиётида хар бир муаммо буйича тараккиёт жараёни ёш даврига мослиги, унинг етакчи фаолияти ва бошкалар хакидаги масалани мухокама килиш зарур. Мавжуд кийинчиликларни енгишга каратилган фаоллик боланинг эхтиёжлари ва кизикишларини ман килиш хисобига амалга оширилмаслиги керак. Ота-оналарга бундай холатни тушунтириш, бола учун огир окибатларга олиб келадиган кенг таркалган педагогик хатоларнинг олдини олиш имконини беради. (Масалан, кичик мактаб укувчиси ёки усмирни тенгдошлари билан уйнатмасдан, факат укиш билан шугулланишга мажбурлаш).
Психолог маслахат бериш жараёнида муаммони факат кмулохазага асосланибк тахлил килиш билан чегараланмаслиги керак. Боланинг якинларидан, унинг учун куркиш, хавотирланиш хиссини йукотиш ва бир вактдан бола эхтиёжларига сезгирликни кучайтириш, унинг кийкнчиликларини чукур тушунтириш пскхологнинг асосий вазифаси хисобланади. Психолог ота-оналарда хавотирланиш, айбдорлик, рухий сикилиш хислари мавжудлигини сезгирлик билан пайкаш ва бу хиссиётларни ифодалашга уларга имкон бериш лозим.
Айбдорлик хиссини йукотишга кийинчиликларни тахлил килиш йули билан ёрдам бериш энг яхши йул хисобланади. Касалликнинг вужудга келишидан айбдор булмасаларда„касал болаларнинг ота-оналаридан яширин айбдорлик хисси вужудлигини назарда тутиш керак. Илик, очикчасига сухбатлаша олмайдиган психотерапевтларгина эмас, маслахатчи-психологлар хам беморларнинг холатини ёмонлаштириши мумкин. (Бу факат болаларга эмас, уларга гамхурлик килувчи катталарга хам тегишлир),
Хар кандай нсихотерапевтик сухбат хам, маслахатчининг ота-оналари билан сухбат хам бола шахсини, унинг. муаммоларини хар томонлама, чукур ва тугри тушунишни уз олдига асосий максад килиб куяди. Бу билан боглик равишда ота-оналар билан ишлашда куйидаги тавсиялар билдирилади: болани текшириш чогида олинган аник натижаларни чукур мухокама килиш- бу купинча маслахатчи хулосаларига катта ишонч тугдиради; ота-оналар аник, тушунарли тилда ёзилган психологик хулосани кулларига олишлари керак, ёки хулоса ва тавсияларни узлари ёзиб олишлари мумкин, чунки бу маслахат натижаларини уйлашга, хулосалардан келиб чикиб, аник чоралар излашга, уларнинг тугрилигини боланинг кейинги хулк-атворида текширишга имкон беради.

Download 114 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling