Цзбекистон республикаси

Ixtiro tushunchasi. Uning kashfiyotdan farqi. Ixtiro – bu xalq xo‘jaligini 
barcha tarmoqlarida texnik еchimlari bilan ijobiy natijaga ega bo‘lgan yangilik 
hisoblanadi. Kashfiyot – ob’ektiv borliqning xossalari, hodisa va qonuniy 

---

29 
bog‘liqliklarni aniqlash, ixtiro esa oldin ma’lum bo‘lmagan texnik vazifalarni 
еchishga qaratilgan. Kashfiyot va ixtiro o‘rtasida dialektik o‘zaro bog‘liqlik bor. 
Ko‘p hollarda ixtiro kashfiyot natijasida olingan ilmiy bilimlarni rivojlantiradi. 
Masalan: N.G.Basov, A.M.Proxorov va Tounsonlarning kvant jarayonining 
qo‘llashga asoslangan elektromagnit to‘lqinlarni ko‘paytirish bo‘yicha qilgan 
kashfiyotlari xalq xo‘jaligida amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan ko‘p ixtirolarni 
yaratishga sabab bo‘ladi. 
Ilmiy-texnik hamda pedagogik-psixologik adabiyotlarda ixtirochilik hamda 
ixtirochilik ijodkorligiga ko‘plab ta’riflar keltirilgan. Jumladan, I.I.Kichkin 
ixtirochilikni ilmiy g‘oyalarining texnik еchimlarga ijodiy tatbiqi, ilmiy texnika 
taraqqiyoti sur’atlarini belgilovchi asosiy ko‘rsatkich, yangi texnika va 
texnologiyalar yaratilishining mezoni hamda uning yuqori ilmiy-texnik 
darajasini ta’minlovchi omil deb hisoblaydi. M.A.Vachevskiy "ixtiro qilish"ni 
"qo‘yilgan masalani еchish uchun eskilaridan tubdan farq qiluvchi, odatdagi 
mantiqiy fikrlash yo‘li bilan еtishib bo‘lmaydigan yangi samarali texnik еchimni 
taklif qilish" deb ta’riflaydi. Bizning fikrimizcha ixtirochilikni tegishli idoralar 
tomonidan patentlar bilan tasdiqlanadigan yangi texnik еchimni ishlab chiqishga 
yo‘naltirilgan ijodiy faoliyat turi, ixtirochilik ijodkorligini esa bu jarayonning 
shaxsdagi zehnlilik, topqirlik, mustaqil va tanqidiy fikrlash kabi ijodkorlik sifatlari 
bilan bog‘liq umumiy tavsifi deyish mumkin.
Kashfiyot va ixtirolarning ilmiy-texnik taraqqiyotga ta’siri. Ixtironi tan 
olish uchun u oldingilaridan texnik еchimlari, ijobiy samarasi, tuzilishidagi 
yangiligi bilan farqlanishi kerak. Ixtiro ob’ektiv bo‘lishi mumkin: yangi qurilma, 
yangi metod, yangi maxsulot, yangi maqsadlarda eski metod, qurilmalarni qo‘llash 
va boshqalar. 
Ixtiro – umumjahon ahamiyatiga ega bo‘lib, talabnoma bergunga qadar uning 
mohiyati oldin respublikamizda va еr yuzida ham ochilmagan bo‘lishi shart. 
Muallifga ixtironi tan olinganligi haqida hujjat beriladi. 

---

30