Цзбекистон республикаси

REJA 
1. Loyihalash ishlarining xususiyatlari. 
2. Model va modellashtirish. 
3. Texnik modellar klassifikatsiyasi. 
 
Loyihalash ishlarining xususiyatlari. Har bir mashinasozlik zavodida bosh 
konstruktor bo‘limi bo‘ladi. Ishlab chiqariladigan buyumlarning turiga ko‘ra 
asosiy va ixtisoslashtirilgan konstruktorlik buyumlardan tashkil topadi. 
Konstruktorlik tashkilotlari shug‘ullanadigan loyihalash ob’ektiga loyiha 
topshirishini tuzishda ob’ektni yasash uchun ishchi chizmalarni tayyorlashgacha 
bo‘lgan ishlar majmuidan iborat bo‘lib, juda murakkab va uzoq davom etadigan 
jarayon hisoblanadi. Konstruktorlik hujjatlarga grafika va tekst shaklidagi hujjatlar 
kiradi. Ular alohida holda yoki birgalikda buyumning tarkibi va tuzilishini 
belgilaydi. Uni ishlab chiqish yoki tayyorlash, nazorat, qabul ekspluatatsiya va 
remont qilish uchun zarur ma’lumotlarga ega bo‘ladi. 
Model va modellashtirish. Texnik modellashtirishga kirishishdan oldin 
«model» va «maket» tushunchalarining aniqlab bilib olish zarur. Model 
haqiqatdan ob’ektning yoki undagi asosiy uzellarning nusxasidir. Shuningdek u 
xarakatlanadigan va o‘z namunasi (haqiqiy ob’ekt)ning funksiyalari ixcham holda 
bajaradigan ham bo‘lishi kerak. Maket - ob’ektning konsturksiyasini yaqqolroq 
tasavvur etish imkonini beradigan umumiy hajmi tasavvurdir. Ishlab chiqarish 
sharoitlarida yangi mashinalarni yaratish jarayonini ham, o‘quv ustaxonalarida 
texnik modellarni yasash jarayoni ham quyidagi jihatlarini tashkil qiladi: texnik 
maqsadning (mashinalar) mexanizmlar konstruksiyasini, modellar yasash fikrining 
vujudga kelishi: o‘ylangan texnik maqsadga, texnik talablar qo‘yish: konstruksiya 
eskizlarini tuzish va uni muhokama qilish, texnologik jarayonni ishlab chiqarish 

---

49 
hamda kerakli materiallar va asboblarni tanlash; mo‘ljallangan buyum detallarini 
tayyorlash va ularni uzellarga, uzellarni buyumlarga yig‘ish, buyumni ishlatib 
sinash va rostlash.