D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

Oppoq paxta, 
hasharchitarning 
ко ‘magi, 
dalani 
bezatmoq, 
mehnatning rohati, rejani bajarish, tajribali dehqonlar, yuqori hosil 
yetishtirish, ahil jamoa, ilg ‘or terimchilami rag ‘batlantirish.
BOSH BO‘LAKLAR 
Kesim
l-ainaliy ish. Jadvalni to'ldiring. Jadvaldagi qaydlaringiz 
asosida mustaqil va nomustaqil kesim masalasiga munosabat bildiring.
Mustaqil kesimni hosil 
qiluvchi grammatik shakllar
Nomustaqil kesimni bosil 
qiluvchi grammatik shakllar
177

---

NAMUNA:
Ochilar edi - kesim, fe’l predikat bilan ifodalangan, harakat 
bildiruvchi predikat.
1-variant. 1. Darchaning kichkina ilgagi bo ‘lib, и har ikki tomondan 
bemalol ochilar edi (Sh.Sa’dulla). 2. Aqling mog'or bosmaganimi but 
(A.Qodiriy) 3. Dilshod k o ‘z-ko‘zlayotgan narsa tosh bosmada bosilgan 
bayoz edi (M.Ismoiliy). 4. Shu kuni Abdulla allamahalgacha xayol surib 
yotdi (OMJmarbekov).
2-variant. 1. Hayotning g'alati o'yinini qarangki, bugun oqshom uni 
sovxoz direktori chaqirib qoldi (O. Yoqubov). 2. Jon shirin, ammo 
dushmandan qochmoq yigitga о ‘limdan o g ‘ir emasmi? (Oybek) 3. Kap- 
katta xotinning yolg'on so ‘zlaganini к о ‘rib, yana jahlim chiqib ketdi 
(X.To‘xtaboyev). 4. Bu yo ‘Ida yaxshilar ham uchraydi, yomonlar ham 
(Oybek).
3-variant. 1. Oyoq olishlari yengil, gapi ham muloyim, q o ‘y k o ‘zi 
hamisha kishiga kulib turgandek (S.Ahmad). 2. Yuz gektarcha keladigan 
katta 
maydon 
mayda-mayda 
bo'laklarga 
b o ‘lib 
tashlangan... 
(O.Yoqubov). 3. Bir oymi-ikki oy avval kelganimda rosa gilos yeganman 
( 0 ‘.Hoshimov). 4. Bu qo ‘shiq yangragan chamanda hayot jonlandi-ketdi 
(Sh. Rashidov).
3-amaliy ish. Mustaqil tarzda gapning markazi haqida nazariy xulosa 
yozing. Xulosangizni daliliy misollar yordamida ilmiy asoslab bering.
2-am aIiy ish. Berilgan gaplam ing kesimini predikat xarakteriga ko‘ra
tasniflang va ularga namunada ko‘rsatilgani kabi tavsif bering.
* J L 4-amaliy ish. Gapda kesim vazifasida keladigan so‘z 
turkumlarini slayd kataklariga qayd eting.

---

5-am aliy ish. Kesimlik shakllarini slayd kataklariga qayd eting.
6-amaliy ish. M.Yusufning “Orzu” she’rida inversiyaga uchragan 
kesimlami aniqlang. She’ming nasriy bayonini gap bo‘laklarini o‘z o‘miga 
qo‘ygan holda tuzing.
Tug'ilmasdan oldin men 
Chiqib arshi a ’loga,
Oyni о ‘pib, qoldim men 
Yulduzlardan baloga.
Tug'Ugandan to shu dam, 
Qo ‘msab kecha-kunduzlar, 
Oyqani, debyig'lasam,
G ‘iybat qilaryulduzlar...