D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

qo'ysa 
- kesim, nima qilsa? so‘rog‘iga javob bo‘ladi, fe’l bilan 
ifodalangan, hozirgi zamon, 3-shaxs, birlik shaklida, sodda fe’l kesim;
iliq 
-  to‘ldiruvchi, nimani? so‘rog‘iga javob bo‘ladi, otlashgan sifat 
bilan ifodalangan, tushum kelishigi belgisiz qo‘llangan, kesimga 
tobelangan;
bir kosa 
-  aniqlovchi, qancha? so‘rog‘iga javob bo‘ladi, son + hisob 
so‘z bilan ifodalangan, to‘ldiruvchiga tobelangan, birikmali sifatlovchi 
aniqlovchi;
oldimga 
- hoi, qayerga? so‘rog‘iga javob bo‘ladi, ot bilan 
ifodalangan, 1-shaxs egalik affiksini qabul qilgan, birlik shaklda, o‘rin 
holi, kesimga tobelangan, sodda hoi.
1. “Bu meniki!” grammatik o‘yini asosida “Kesim”, “Ega”, 
“Aniqlovchi”, “To‘ldiruvchi” va “Hoi” guruhlariga bo‘lining. Matnda 
qo‘llangan gaplardan o‘zingizga tegishli bo‘lakni ajratib oling.
2. “Gapning markaziy bo‘lagi” haqidagi xulosalaringizni bayon eting.
Hayot tomchilari go'yo qaqroq yerga hayot beruvchi yomg ‘irning 
tomchilaridir. Bunda jamlangan hikmatlar chanqoq qalblarga, onglarga 
quw at bergay. Bu hikmatlarni bir sira o'qib, kitobni tokchaga olib 
qo'ymang. B il’aks, qayta-qayta o'qing, mag'zini chaqing. S o ‘ng faqat 
o'qib qolmay, uqing va ularga amal qilishga intiling. Shundagina bu 
tomchilar hayot baxsh etadi, qalblaringizni nurlantiradi. Shundagina Haq 
yo'lida adashmaysiz. Shundagina komillik yo'liga yana bir qadam 
tashlagan bo 'lasiz.
8-amaliy ish.
1. Quyidagi savollarga batafsil javob berish orqali qishlog‘ingiz (yoki 
shahringiz) to‘g‘risida kichik ma’rifiy matn tuzing. Matnga mos sarlavha 
qo‘ying.
2. Matnda gap bolaklarini oddiy va o‘zgargan tartibda qo‘llang.
1. Qishlog‘ingiz (shahringiz) qayerdajoylashgan?
7-amaliy ish.
(T.Malik)
176

---

2. Qadrdon hamqishloqlaringiz (hamshaharlaringiz), asosan, qanday 
mashg‘ulot bilan shug‘ullanishadi?
3. Qishlog‘ingiz (shahringiz) yoshlari bo‘sh vaqtlarida qanday ish 
bilan shug‘ullanadilar?
4. Qishlog‘ingizga (shahringizga) tez-tez tashrif buyurasizmi? Nima 
maqsadda?
5. Qishlog‘ingizga (shahringizga) qanday yetib olasiz?
6. Sinfdoshlaringiz maktabni tugallagach, qanday mashg‘ulot bilan 
shug‘ullanishmoqda?
7. Sinfdoshlaringiz bilan qishlog‘ingizda (shahringizda) tez-tez 
uchrashib turasizmi?
8. Qishlog‘ingiz (shahringiz) qaysi jihatdan sizga qadrli?
9. Nima sababdan qishlog'ingiz (shahringiz)ni eng obod qishloq 
(shahar) hisoblaysiz?
10. Siz tug‘ilib o‘sgan qishloq (shahar) va Vatan tushunchalari 
o‘rtasida qanday farq bor?
9-amaliy ish. Berilgan so‘z birikmalari ishtirokida “Ona yer saxovati” 
mavzusida publisistik matn tuzing. Matndagi gaplami aktual bo‘laklarga 
ajrating.