D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

Keys mavzusi: Morfema bo‘yicha tilshunoslikdagi turli qarashlar 
xususida. 
SAVOLLAR:
1. “So‘zning o ‘zakdan boshqa qismlari esa undan ayricha 
qo‘llanmaydi va m a’no anglatmaydi. Shuning uchun ular morfema 
deyiladi”. (Sayfiillayeva R., va b. “Hozirgi o ‘zbek adabiy tili”. - Toshkent, 
2009. 140-b.) Bu qarashni ma’qullaysizmi?
2. “Morfema tilning eng kichik, bo‘laklarga bo‘linmaydigan ma’noli 
qismi”. (Мирзакулов Т.У. ^збек тили морфем парадигматикаси ва 
синтагматикаси масалалари: Филол. фан. докт. ... дисс. - Тошкент. 
1994. 54-6.) Bu fikrga qo‘shilasizmi?
3. «Morfema so‘z yasash yoki so‘z shaklini yasash uchun xizmat 
qiladigan lisoniy birlik” (Х,ожиев А. Узбек тили морфологияси, 
морфемикаси ва суз ясалишининг назарий масалалари. - Тошкент: 
Фан, 2010. 40-6.) Bu qarashni to‘g‘ri deb o‘ylaysizmi?
4. “Morfemalar biri ikkinchisi bilan bog‘liq bo‘ladi, biri ikkinchisidan 
ajratilganda morfemalik xususiyatini ana shu o ‘rinda yo‘qotgan bo‘ladi”. 
(Ё.Тожиев. Узбек тили морфемикаси. - Тошкент, 1992. 10-6.) Bu 
qarashni qanchalik to ‘g ‘ri deb o ‘ylaysiz?
5. «...Morfemalar bir-biri bilan birikkan holda mavjud bo‘lmaydi va 
bir-biridan ajratilganda yo‘q bo‘lmaydi ham”. (Х,ожиев А. Узбек тили 
морфологияси, 
морфемикаси 
ва 
с^з 
ясалишининг 
назарий 
масалалари. - Тошкент: Фан, 2010. 26-6.) Bu fikrga qo‘shilasizmi?
6. Morfemaga berilgan eng to‘g ‘ri tavsifni belgilash uchun qanday 
yechim taklif qilasiz?
6

---

Keysni bajarish uchun tavsiya:
Keysda o‘rtaga tashlangan muammoni yechish uchun dastlab talabalar 
kichik guruhlarga ajratiladi. So‘ngra talabalaming berilgan savollarga 
javoblari kichik guruhlarda muhokama qilinadi va yagona yechim asosida 
qo'yilgan muammoga aniqlik kiritiladi.
4-amaliy ish. Nokategorial shakl yasovchi vositalami ajrating hamda 
ularga tavsif bering: -chi, -gina, -kor, -ser, -mi, -dan, -lar, -iy, - choq, ~ni, 
-imsira, - soz, -gan, -ish, -niki.