D lutfullayeva, R. Davlatova, M. Saparniyazova

axir ular jonli emas-ku? Nimaga, и bechoralaming ham joni bor. Bahorda 
ко ‘karadi, yozda yashnaydi, kuzakda esa quriydi. О ‘ladimi, demak, joni 
bor. Faqat umri qisqa. Dunyoningyaralishi ajabtovur...
(T.Malik. “Davron”)
119

---

Tahlil tartibi:
1. Yuklamaning grammatik ma’nosi aniqlanadi.
2. Yuklamaning ma’no turi aniqlanadi.
3. Yuklamaning tuzilishiga ko‘ra turi aniqlanadi.
4. Yuklamaning gapdagi grammatik vazifasi belgilanadi.
12-amaliy ish. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun 
tuzilgan “Hozirgi o ‘zbek adabiy tili” darsligida (A.Nurmonov, A.Sobirov, 
Sh.Yusupova. Hozirgi o ‘zbek adabiy tili. - Toshkent, 2010. 2-k.) berilgan 
quyidagi mashqni ishlang.
363-mashq. -chi yuklamasi so‘roq, buyruq, iltimos, xohish, ta’kid 
(uqtirish) ma’nolarini bildiradi. -chi yuklamasi orqali bu ma’nolar 
voqelangan gaplar tuzing.
13-amaliy ish. Egallagan bilimlaringizni savollarga javob 
berish orqali mustahkamlang.
1. Yuklamalar qanday morfologik belgilarga ega?
2. Yuklamalaming xususiy, farqlanishga asos bo‘lgan belgisi nimadan 
iborat?
3. Yuklamalar gapda qanday vazifa bajaradi?
4. Qaysi tilshimos olimlaming yuklamalar tadqiqiga oid izlanishlari 
mavjud?
5. 0 ‘zbek tilidagi yuklamalar ma’no jihatdan qanday turlarga bo‘lib 
o‘rganildi?
6. Yuklamalar tuzilishiga ko'ra qanday tasniflanadi?
7. Qaysi yuklamalar bog‘lovchi vazifasida qo‘llana oladi?
8. Yuklamalaming presuppozitsiyaga ishorasi deganda nimani 
tushunasiz?
120

---