D. M. Insapov, M. N. Tuychiyeva Elektr transportidan foydalanish va Ta`mirlash

Galtel radiuslarini o’lchash o’qning eng zo’riqqan joylaini aniqlash 
uchun zarur bo’lib, maxsus shablonlar yordamida amalga oshiriladi. 
3.10.20 va 40 mm radiusli shablon o’qning mos ravishdagi gantellariga 
qo’yiladi. O’qning galteli va shablon orasida tirqish bo’lmasa, 
tekshirilayotgan galtel belgilangan o’lchamga mos ekanligini ko’rsatadi (3-
rasm). 

---

7-rasm. O’q galtellarini o’lchash sxemasi 
O’qning egilishi va g’ildirakning surilishini g’ildirakning ichki qirralari 
orasidagi masofani g’ildirak diametri bo’yicha shtangensirkul bilan kamida 
to’rtta diametrial qarama-qarshi nuqtalarda o’lchash bilan aniqlanadi (8-
rasm). 
8-rasm. G’idirakning ichki qirralari orasidagi masofani o’lchash sxemasi 
Agar bu o’lchashlar teng yoki ruxsat etilgan o’lchamlar chegarasida 
bo’lsa, demak o`qning egilishi va g’ildiraklarning surilishi bo’lmaydi. Bu 
o’lchamlar g’ildirak juftligining egriliklarda relsdan chiqib ketishining 
oldini olish (g’ildiraklar orasidagi masofa kichik bo’lganda) yoki strelkali 
o’tkazishning buzilishi, o`rkachning kesilishi va lokomotivlarning 
strelkada relsdan chiqib ketishining (g’ildiraklar orasidagi masofa katta 
bo’lganda) oldini olish uchun kerak. 
G’ildirak gardishining qalinligi qalinlik o’lchagich bilan o`lchanadi (9-
rasm). 

---

9-rasm. Gardishning qalinligini o’lchash sxemasi 
Qalinlik o’lchagichning surgichi 3 ni chiziqcha (riska) 4 ga gardishning 
ichki qirrasidan 70 mm masofaga qo’yish kerak. (chizg’ich 5 dan 70 
bo’lish qarshisiga) va surgichni shu holat vint 6 bilan qotirib qo’yish kerak. 
Chizg’ich 1 ni g’ildirakning ichki qirrasiga zich qilib qisiladi.bunda 
do’nglik 2 gardishga tiralishi kerak. Chizg’ichni surgich 7 bilan uning 
oyoqchasi 3 ni g’ildirakning dumalash yuzasiga tekuncha tushirib, vint 8 
bilan qotirib qo’yiladi.
Qalinlik o’lchagichni g’ildirakdan olamiz surgich 7 qarshisidagi 
chizg’ich 1 ning shkalasidagi raqamni o’qiymiz, u gardish qalinligidir. 
O’lchash xar bir g’ildirakning uch nuqtasida amalga oshiriladi.o’lchash 
natijalari yo’riqnomaning ekspluatasiyada ruxsat etilgan o’lchamlar bilan 
solishtirib ko’riladi. Shardish qalinligini o’lchash uning mustahkamligini 
nazorat qilish uchun kerak. Chunki yupqa gardishda katta kontakt 
kuchlanishlar hosil bo’ladi, ular g’ildirakni yemirilishga (buzilishga) olib 
keladi. Bundan tashqari g’ildirak gardishi yupqa bo’lsa, prokat jadal 
sur`atlar bilan o’sadi.