Dars №1 Darsning mavzusi: Kirish Darsning maqsadlari

NAZORAT ISHI – 2 Mavzu: Hujayra. Nazorat shakli: Jadvallar bilan ishlash.

№	Hujayra qismlarining xususiyatlari	Organoidlar |
1.	Hujayraning umumiy ichki aylanma tizimi.
2.	Oqsillarsintezlanadigan va tashiladigan organoid.
3.	Ichki qismida oziqni parchalovchi fermentlar bo'ladigan organoid.

Jadvalni to'ldiring.

4.	ATF sintezlanadigan organoid.
5.	Hujayra bo'linishida muhim ahamiyatga ega organoid.
6.	Oqsil sintezlanadigan organoid.
7.	Vazifasi lipid va uglevod sintezlashdan iborat organoid.
8.	Prokariotlarda ham eukariotlarda ham uchraydigan organoid.
9.	Hujayraning tayanch skelet tuzilmasi.
10.	Fotosintez jarayonini amalga oshiradigan organoid.
11.	Yadro shirasiga botib kirgan zich tanacha.
12.	Jigar va mushak hujayrasida soni ko'p bo'ladigan organoid.
13.	Sitoplazmaning doimiy tarkibiy qismi bo'lmagan tuzilma.
14.	Eukariot hujayralarning muhim tarkibiy qismi.
15.	Sitoplazmaning o'z-o'zidan ko'payadigan organoidi.
16.	Hujayraning turgor holatini vujudga keltiradigan organoid.
17.	Yadroning bo'yoqlar yordamida bo'yaladigan donador va to'rslmon tuzilmasi.
18.	O'simlik hujayrasida uchramaydigan organoid.
19.	Zich qopchalar tizimi, vakuola, pufakchalardan iborat organoid.
20.	Gul va mevalarga rang beradigan plastida.

Uyga vazifa: Mavzuni o`qib organish
Ko`rildi: O`TIBDO`:_____________ Q.Bo`stonov


Fan: Biologiya 9^A,B- Sinf. Sana :_______________ DARS № 18
Darsning mavzusi: 15­§. Prokariot va eukariot hujayralar
Darsning maqsadlari:A) Ta`limiy: O`quvchilarga prokariot va eukariot hujayralar haqida tushuncha berish. B) Tarbiyaviy: O`quvchilarni vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash
V ) Rivoj lantiruvchi: O`quvchilarda mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish
Kompetensiyaviy maqsad : O`quvchilar prokariot va eukariot hujayralar haqida ma`lumotlarni bilishi
Dars turi: A) Yangi bilimlarni o'zlashtirish darsi
Dars uslubi: a) og'zaki b) ko'rgazmali- Darsning usuli: suhbat, bahs, aqliy hujum, muzyorar
Darsning jihozi: Darslik, ko`rgazma, DARSNING BORISHI:;

№	Reja asosida dars bosqichlari	Saflangan vaqt
1	Tashkiliy qism, sinfda psixologik iqlim yaratish	5 minut
2	O`tilgan mavzuni so`rash	10 minut
2	Yangi mavzuni bayoni	20 minut
3	Mustahkamlash va baholash	7 minut
4	Uyga vazifa berish	3 minut

Hayotning hujayraviy shakllari hujayrasining tuzilishiga ko‘ra ikkita katta guruh: prokariotva eukariotlarga bo‘linadi. Prokariotlar guruhiga barcha bakteriyalar va ko‘k-yashil suv o‘tlari (sianobakteriyalar), eukariotlar guruhiga esa zamburug‘lar, o‘simlik va hayvonlar kiradi. Shunday qilib, hozirgi davrda hujayralar tuzilishiga ko‘ra ikkita guruhga ajratilgan va tegishli ravishda ikki yirik guruh: prokariotva eukariotlar deb ataladi.
Prokariot va eukariot hujayralarning tuzilishida o‘xshashlik va farqli tomonlari mavjud. ularning o‘xshashlik tomonlari har ikkala hujayralarda hujayra qobig‘i, sitoplazma, ribosoma, nuklein kislotalardan DNkva RNklar bo‘ladi. Prokariot va eukariot hujayralarda oqsil sintezi ribosomalarda kechadi. Irsiy axborotni nasldan naslga berilishi ham nuklein kislotalar orqali beriladi. Prokariot va eukariot hujayralarning ikkiga bo‘linib ko‘payishi, oziqlanishi, nafas olishida o‘xshashlik tomonlar mavjud.
Prokariot va eukariot hujayralarning asosiy farqlari quyidagi jihatlarda namoyon bo‘ladi: eukariot hujayralarda shakllangan yadro, asosiy organoidlar mitoxondriya, endoplazmatik to‘r kabi organoidlar bo‘ladi. Prokariot hujayralarda yadro, mitoxondriya, endoplazmatik to‘r kabi asosiy organoidlar bo‘lmaydi. Prokariot va eukariot hujayralarning bo‘linishida ham farq kuzatiladi. Prokariot organizmlar hujayrasi to‘g‘ridan to‘g‘ri bo‘linadi, ya’ni mitoz kuzatilmaydi, eukariot hujayra esa asosan mitoz usulida bo‘linadi. eukariotlar zamburug‘lar, o‘simliklar, hayvon hujayralarining tuzilishida o‘zaro o‘xshashlik va farqli tomonlar mavjud. Zamburug‘ bilan o‘simlik hujayrasining farqli tomonlari: zamburug‘ hujayrasining qobig‘i xitinsimon moddadan, o‘simlikning hujayra qobig‘i esa sellyulozadan iborat. Zamburug‘larda plastidalar bo‘lmaydi, o‘simlik hujayrasida plastidalar mavjud. Zamburug‘larning oziqlanish usuli saprofit, o‘simliklarning oziqlanish usuli avtotrof.
Hayvon va o‘simlik hujayrasining ham farqli tomonlari mavjud. Misol uchun, o‘simlik hujayrasi qobig‘i sellyulozadan, hayvon hujayrasi esa glikokaliksdan iborat. o‘simlik hujayrasida plastida va vakuolalar bo‘ladi, hayvon hujayrasida esa bo‘lmaydi. o‘simlik hujayrasi bilan hayvon hujayrasining bo‘linishida farq mavjud. hayvon hujayrasi bo‘linganda plazmatik membrana o‘rtasida botiqlik paydo bo‘lib ikkiga bo‘linadi. o‘simlik hujayrasida esa hujayraning o‘rtasida to‘siq paydo bo‘lib, hujayrani teng ikkiga bo‘ladi.
Simbioz gipotezasi. Simbioz ikki va undan ortiq turlarning birgalikda yashashidir.
Ko‘p genomli gipoteza. ushbu gipotezaga ko‘ra, eukariot hujayralar prokariot hujayralardan ular genomining ayrim qismlarga bo‘linishi, bu qismlarning asta-sekin muayyan funksiyani bajarishga moslanishi natijasida paydo bo‘lgan. ko‘p genomli taxmin haqiqatga yaqin bo‘lib, yadro va sitoplazmani plastik jarayonlarni o‘xshashligi bilan isbotlanadi.
Mustahkamlash: 1. Prokariot va eukariot hujayralarining o‘xshashlik va farqli tomonlari nimadan iborat? 2. Zamburug‘ hujayrasi bilan o‘simlik hujayrasining farqli tomonlarini ayting. 3. hayvon hujayrasi bilan o‘simlik hujayrasining farqli tomonlarini yoritib bering.
Invaginatsiya gipotezasi.Bu gipotezaga ko‘ra, eukariot hujayraning ba’zi organellalari hujayraning tashqi membranasini invaginatsiyasi (sitoplazmaga botib kirishi) natijasida hosil bo‘lgan.