Dars turi: Aralash. Dars metodi: guruhga bo’lish,aqliy hujum Dars jihozi

1O

1OO

1.OOO

1O.OOO

1OO.OOO

1OOOOOO

Shuning uchun ham O ni barcha sonlar talashishdi. Mana endi tushungandirsiz.

Bolalar, keling yana Al –Xorazmiyning qilgan ishlariga qaytsak. Ular o’nlik sanoq tartibi bilan katta sonlarni JAM, TARH, ZARB va TAQSIM ETISH yo’llarini osonlashtirib, bu asosida amallarni bajarish usuli (algoritmi) ko’rsatdilar. Bunda:

JAM (QO’SHISH) TARH (AYIRISH)

O+5=5 O-7=7

ZARB (KO’PAYTIRISH) TAQSIM (BO’LISH)

10*O=O 56/O=O

Xorazmiy ning matematikani rivojlantirishga qo’shgan hissasi beqiyos. Uning “HIND HISOBI” nomli risolasi o’nli sistema raqamlari (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) ga bag’ishlangan. Xorazmiy Hindistonda kashf etilgan bu raqamlarni soddalashtirdi va birinchi bor arab tilida bayon etdi. Bu raqamlar XI asrda Xorazmiyning risolasi tufayli hindlardan arablarga, keyinroq Yevropaga o’tdi.

Bolalar, mana bularni endi tushub olgandirsizlar. Yaxshi. Qani endi raqamlarni she’riy ifodalaylik – chi.

“1” Bir oyoqlab “2” Birga birni

Turdi laylak Qo’shdim ikki.

Nog’orani Birdan keyin

Chaldir tak – tak Keldi ikki.

Bir oyog’i Tunda sayrar,

Charchab qoldi. Uchib yayrar.

Bitta baqa Do’st tutingan

Tutib oldi. Ikki ukki.

“3” Bir, ikki, uch “4” Bir, ikki…

Osmonlarga uch To’rt bo’ldi

Uchib osmonda Ishlarimiz

Zafarlarni quch Zo’r bo’ldi.

Ikki, ikki

Qo’shildi.

Jami soni.

To’rt bo’ldi

“5” Beshta bola o’ynaydi “6” Uchta ikki oltidir

O’ynashini qo’ymaydi Ikkita uch ham oltidir.

Alochi yaxshi bola Beshga bitta birni qo’shsa,

“5” bahoga to’ymadi. Hosilgan bo’lgan oltidir.

“7” Bir, ikki… “8” Sakkizta sariq chunchuq,

Olti, yeti Bo’g’imda uchdi chuqr – chuqur.

Yetti bola To’rttasi u yon ketdi.

Qayga ketdi. To’rttasi bu yon ketdi.

Yetti bola

Shunda ekan,

Davra qurib

O’ynar ekan.

“9” Sakkizga qo’shdik birni “10” O’nta o’rdak uchadi

Hosiil qildik to’qqizni Suvga kelib qo’nadi.

To’qqiz qadam tashladik. Beshta – beshta barmoqlar

To’qqiztamiz o’ynadik. Qo’shsak o’nta bo’ladi.

- Bolalar, mana bugungi darsimiz sizlarga yoqdimi? Tushunmagan joylaringiz bormi, - deb o’quvchilar bilan suhbatlashiladi. Keyin esa darsni chiroyli she’r bilan yakunlanadi.

Kichkintoyga

Quyosh chiqar olamga

Nurlarni sochgali

Matematika kitobidan

Sahifalar ochgali.
Ikki karra ikkini

Tezroq bilgin, bolajon

Undan keyin yanada

G’ayrat qilgin, Bolajon.

“Yecholmaysan” demagin

“Qiyin” bo’lsa gar misol

Yalqovlarga tegishli

Nima bo’lsa “eng oson”.

Og’ir ishni qilmoqqa

Sen doimo tirishgin,

Eplolmasang ilk marta

Yana takror kirishgin.

Shunda sonlar “sir”larin

Birin – ketin ochishar.

Bilgan sayin ularni

Yo’ling nurday yorishar.