Дарслик мбх doc

Konsolidatsiyalash 
zaruriyati 
asosan 
tashqi 
omil, 
ya’ni 
tashqi 
foydalanuvchilar talab va ehtiyojlaridan kelib chiqadi. 
Investorlarga konsolidatsiyalangan moliyaviy hisobot, bir tomondan, guruh 
aktivlari va kapitalining umumiy miqdorini (uning imkoniyatlarini) baholash 
uchun zarur. Boshqa tomondan, guruhning o‘zi konsolidatsiyalangan moliyaviy 
hisobotni taqdim etishdan manfaatdor. Chunki, bu o‘zining to‘lov layoqatini va 
moliyaviy barqarorligini ko‘rsatish uchun ham zarur. 
Xalqaro Hisobot Tashabbusi (XHT) va Barqarorlik hisoboti.
147
XHT o‘z ishini 1997-yilda Ceres tashkiloti ostida boshladi. 2002-yilda uning 
ilk erkin hisobot statistikasi taqdim etilganda Ceres qaramog‘idan chiqdi. Quyidagi 
147
“An Introduction to Accounting Theory” Gabriel Donleavy. 2016 yil 141-149 betlar 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

677 
yo‘nalishlarni o‘z ichiga olgan: globallashtiruv, global boshqaruvning yangi 
shakllarini izlash, ma’lum iqtisodiy holatlarning roli va boshqalar. Braziliya, 
Hindiston, Janubiy Afrika kabi davlatlarning hukumati ham bozori ham ishonchli 
hisobotlarga tayanadi. Ishonchli hisobotlar bo‘yicha XHT dunyoning eng ishonchli 
statistika manbasidan bo‘lgan va statistika tizimida eng so‘nggi ularning avlodi J-4 
hisoblanadi. 
Yillik xabar berishlaricha XHT tashkil qilingan XHT ma’lumotlarining 
foydali tomonlaridano‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
•
ommaviy iqtisodiyotda samarali boshqaruv. 
•
tashqi partiyalar bilan aloqasi bo‘lgan kompaniyaga ko‘proq e’tibor 
berish. 
•
statistik hisobot funksiyalar o‘rtasidagi bog‘lanishlarni ta’minlaydi. 
•
yordamchilar tashkilotning tabiiy, insoniy va ijtimoiy kapitalga bo‘lgan 
hissasini baholash uchun o‘zining qobiliyatini kuchaytiradi. 
•
narxlarning o‘zgaruvchanligidagi bo‘lgan ulushini kamaytirishi mumkin. 
J-4 hisobotning ikki turi mavjud: 
1. Umumiy standart hisoboti. Bu hisobot umumiy holda beriladi, korxona 
faoliyati haqida bayonot va uning ishlab chiqarish jarayoni yoritiladi. Bular 
ularning materiallar bo‘yicha tahlilidan qat’i nazar korxonalar uchun muhimdir. 
Korxonaning istiqbolda qachongacha dosh berishi va bu jarayonga investorlarni 
qanday jalb qilishi, to‘g‘rilik yo‘li bilan qanday bartaraf etishiga qarab umumiy 
standart hisobot berishning 7 turi bor. 
2. Maxsus standart hisoboti. Bu hisobot firmalar o‘zlarining mol-mulklarini 
qanday boshqarishlari haqida tushuntiradigan, atrof-muhitni va aholiga ta’sir 
ko‘rsatishi, raqobatga dosh bera olishini ta’minlash haqida yoritiladigan J-4 
hisobotning tarkibiga kiradigan boshqaruv hisobotidir. Boshqaruv hisobotida 3 
jihatga e’tibor beriladi: mol-mulklar holati haqida,ularniqandayboshqarish va
baholash kerakligiga. 
Xalqaro yig‘ma hisobot konsolidatsiyasi (XYHK). XYHK hisobotning 
mohiyati bilan shug‘ullanadi, qisqartmasi YH deb nomlanib, yig‘ma hisobot 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

678 
korxonaning strategiyasi, boshqaruvi, ijro etishi va kelajakdagi rejalari, 
shuningdek, tashqi muhitdagi o‘rni bo‘yicha o‘zaro qisqa aloqasiga aytiladi. Shuni 
nazarda tutish lozimki, yig‘ma hisobot korxonaning moliyaviy holati haqidagi 
hisobot emas, balki korxonaning narx qo‘yishni qanday tanlashi kerakligi 
to‘g‘risidagi hisobotning yangi turi hisoblanadi. 
Yig‘ma hisobotning aniq auditoriyasi moliyaviy kapitalni ta’minlab 
beruvchilar sifatida tasdiqlanadi. Xalqaro yig‘ma hisobot konsolidatsiyasi shuni 
ta’kidlaydiki, yig‘ma hisobotning oliy maqsadi bu moliyaviy kapitalni 
ta’minlovchi investorlarga korxona ma’lum vaqt davomida narxni qanday 
tanlashini tushuntirishdir. Shuning uchun yig‘ma hisobot bir qancha ma’lumotlar, 
ham moliyaviy va ham boshqaruv ma’lumotlaridan tashkil topadi. Narx nafaqat 
firmaning bozordagi mahsuloti narxining ko‘tarilishini, balki xalqaro yig‘ma 
hisobot tasdiqlagan kapitalning 5 turidan istalgan birining ko‘tarilishini ham 
anglatadi. Bu kapitalga moliyaviy, ishlab chiqarish, intelektual, inson, ijtimoiy 
munosabatlar va tabiat kiradi. Korxonaning aktivlari va ishlab chiqarish hajmi 
kapitallardan ba’zi yoki bir qanchasining o‘zgarishiga olib keladi. Bular oshkor 
etilishi shart. 
Yig‘ma hisobot korxonaning biznes rejasi qanday degan savolga javob 
berishi lozim. Korxonaning biznes rejasi bu korxonaning strategik maqsadlari va 
narxlarni belgilashni aniqlashi kerakligi uchun uning aktivlari, ularning kirimi va 
samaradorligini yoritish tizimi hisoblanadi. 
Yig‘ma hisobot korxonaningboshqaruv strategiyasi qisqa, joriy va uzoq 
muddatli mavsumlarda narxni qanday qilib tanlash va ushlab turish kerakligiga 
javob berishi lozim.