Darsning mavzusi: Kirish. “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” Darsning maqsadi

IV. Mustahkamlash. Darslikdagi topshiriqlar, savollar ustida ishlash. 12 daqiqa
V. Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o’quvchilar baholanadi.2 daqiqa
VI. Uyga vazifa. Savollarga javob yozib kelish.2 daqiqa
O’quv ishlari bo’yicha direktor o’rinbosari:_________________________
Sinf: 5-“A”_______________________ 5-“B”________________________
Darsning mavzusi: Dunyo xaritasi tarixi
Darsning maqsadi:
Ta’limiy – o’quvchilarga dastlabki xaritalar va uning asoschisi haqida umumiy tushuncha berish;
Tarbiyaviy – bugungi kunda zamonaviy xaritalarning ahamiyatini tushuntirib berish;
Rivojlantiruvchi – olingan bilimlarni o’z o’rnida qo’llay bilish;
Darsning usuli – Aralash, aqliy hujum, charxpalak;
Darsning turi – yangi bilim, ko’nikma va malaka hosil qilish.
Darsning jihozi –”Tarix” 5-sinf uchun darslik, “Qadimgi dunyo tarixi” asari, mavzuga oid ko’rgazmali qurollar, plakatlar, tarqatma materiallar
Asosiy tushunchalar – xarita, globus, rasadxona, Eratosfen, yer olmasi;
Darsning borishi.
I. Tashkiliy qism. a) salomlashish, b) davomat, c) yurtimiz va xorij xabarlarini so’rash. 3-daqiqa
II. O’tgan mavzuni mustahkamlash. ( uyga vazifa tekshiriladi.) 12 daqiqa
III.Yangi mavzu. Dunyo xaritasi tarixi
Xarita – (varaq, xat yozadigan yaproq) Yer yuzasi, osmon jismlari yoki osmon gumbazining qog’ozga kichraytirilib tushurilgan tasviridir.
Miloddan avvalgi III asrda qadimgi Gretsiya olimi Erotosfen Yerning kattaligini ancha aniq o’lchashga muvaffaq bo’lgan. Buning natijasida u dunyoning birinchi xaritasini yaratdi. Qadimgi Rim olimi Ptolemey, buyuk bobolarimiz – Muhammadal- Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy va Mahmud Qoshg’ariylar ham o’z davrlari uchun muhim xaritalar yaratgan edilar.
Globus – lotincha so’z bo’lib, o’zbek tilida “shar” degan ma’noni anglatadi. Globusda Yer yuzasi juda kichraytirilgan holda tasvirlanadi. O’z davridagi ilm-fan yutuqlariga asoslangan dastlabki globusni buyuk bobomiz Abu Rayhon Beruniy yaratgan.
XV asrda Samarqandda – Mirzo Ulug’bek rasadxonasida o’z davri uchun yanada mukammalroq globus yaratdi. XV asr oxirlarida esa nemis geografi va sayyohi Martin Bexaym “Yer olmasi” deb atalgan globus yaratgan. Bu globus o’zida Amerika qit’asining kashf etilishi arafasidagi yer yuzini aks ettirgan edi.
O’zbekiston Respublikasining siyosiy-ma’muriy xaritasida Qoraqalpog’iston Respublikasi va 12 viloyat, ularning markazlar, shuningdek, tumanlarning markazlari aks etgan. Ayni paytda davlatimiz chegarasi belgilab qo’yilgan.
Bugungi kunda zamonaviy shu xaritadan foydalanib kelinmoqda.