Daryoda suvning oqish tezligini o‘lchash usullari va asbob-uskunalar mundarija kirish I bob daryoda suvning oqish tezligini o‘lchash

1. Analitik usul
1.1. Maksimal tezliklar usuli bilan hisoblash ifodasi:


1.3-jadval


O‘rtacha arifmetik usul bilan hisoblash ifodalari:
bu yerda:
- qalqimalar yordamida o‘lchangan tezliklar yig‘indisi


2. Grafik usul. Bu usulda daryo kengligi bo‘yicha o‘rtacha tezlik aniqlanadi. Buning uchun dastlab tezlikni daryo kengligi bo‘yicha taqsimlanish grafigi – epyurasini chizish lozim (7- rasm). Grafikdan tezlik epyurasi maydoni hisoblanib, uning daryo kengligiga nisbati o‘rtacha tezlikni ifodalaydi⁶:

bu yerda: F -tezlik epyurasi maydoni V-daryoning kengligi. Epyura maydoni quyidagicha aniqlanadi:

ifodadagi S - tezlik epyurasidagi 1 sm² ga teng bo‘lgan maydon. Daryo kengligi bo‘yicha o‘rtacha tezlik quyidagicha hisoblanadi:

Yuqoridagi hisoblashlarni yuza va chuqurlik qalqimalari hamda gidrometrik tayoqchalar turidagi qalqimalarda qo‘llash mumkin⁷. Integrator qalqimalar yordamida suvning o‘rtacha tezligini aniqlash esa alohida hisoblashlarni talab etadi. Tezlikni aniqlashning oqimning ta’sir kuchini hisobga olishga asoslangan usullari, gidrometrik naychalar (trubkalar) va boshqa usullar yuqorida bayon etildi. Quyida ultratovush usuliga alohida to‘xtalamiz.^8
6 Bykov V.D., Vasilev A.V. Gidrometriya. -L.: Gidrometeoizdat, 1965 yil.
⁷ Bykov V.D., Vasilev A.V. Gidrometriya. -L.: Gidrometeoizdat, 1977 yil.
⁸Vladichanskiy V.N. Gidrometriya. - Toshkent, 1924 yil.


8-rasm. Tezlikni kenglik bo‘yicha taqsimlanish grafigi (tezlik epyurasi).

XULOSA
Gidrometrik tayoqchaning bir uchiga ma’lum og‘irlikdagi jism o‘rnatiladi. Uning og‘irligi tayoqchaning ko‘tarish qobiliyatiga teng va uni suvga tushirganda ma’lum qiyalikda (taxminan vertikal) suza olishi kerak. Shu bilan birga og‘irlik yuki o‘rnatilgan qismi o‘zan tubiga yaqinroq holda oqishi talab etiladi