Davlat tilida ish yuritish
Download 0.87 Mb. Pdf ko'rish
|
davlat..uzb.
Cholpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Òoshkent 2010 Akademik litseylar uchun darslik Beshinchi nashri OZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA ORTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI ORTA MAXSUS, KASB-HUNAR TALIMI MARKAZI N. MAHMUDOV, A. RAFIYEV, I. YOLDOSHEV DAVLAT TILIDA ISH YURITISH 2 © Cholpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2009- y. © Cholpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2010- y. ISBN 978-9943-03-021-1 2010 220207030063 360/04/2010 M Oliy va orta maxsus, kasb-hunar talimi oquv metodik birlashmalar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Kengash nashrga tavsiya etgan «Davlat tilida ish yuritish» darsligi ushbu fanning namunaviy oquv dasturi asosida yaratilgan. Unda yozma nutq savodxonligini oshirish, matn yaratish va uni ijodiy ozgartira olish yollari, ozbek hujjatchiligi tarixi, hujjat turlarini tuzish, zaruriy qismlarni togri qoyish, ish yuritish madaniyatiga oid nazariy malumotlar, bu mavzularni mustahkamlashga oid mashq va topshiriqlar berilgan. Darslikdan oliy oquv yurtlari talabalari va oqituvchilar, ish yuritish xodimlari foydalanishlari mumkin. Taqrizchilar: Y. Tojiyev filologiya fanlari doktori, professor, S. Usmonov filologiya fanlari nomzodi, dotsent SHARTLI BELGILAR: bilib oling esda tuting BBK 65.050.2 Ì 37 3 K I R I SH Respublikamiz ijtimoiy hayoti va xalq xojaligining barcha sohalarida davlat tilida jahon olchovlariga mos tarzda ish yurita olish, milliy-manaviy qadriyatlarni puxta egallash, oz fikrini yozma shaklda togri ifodalay bilish kabi talablar barkamol mutaxassislar tayyorlashning muhim shartidir. Shu maqsadda amaldagi oquv dasturi asosida akademik litsey talabalari uchun ilk marotaba «Davlat tilida ish yuritish» darsligi yaratildi. Ozbekiston Respublikasining «Davlat tili haqida»gi qonuni ozbek tilining siyosiy-ijtimoiy maqomini taminladi va uning rivojlanishi uchun keng imkoniyatlar yaratdi. Xususan, ushbu qonunning 8, 9, 10- moddalarida hujjatlarning davlat tilida tayyorlanishi, boshqaruv organlari, muassasa, korxona va tash- kilotlarda ish davlat tilida yuritilishi takidlangan. Shu maqsadda talim muassasalarida oquvchi va talabalarning ozbek tilini milliy- manaviy qadriyat sifatida puxta egallashi, oz fikrini yozma shakl- da togri ifodalay olishi, nutqiy savodxonlikka erishish, hujjat matnlarini tuzish konikmalarini shakllantiriladi. Jumladan, akademik litseylarda «Davlat tilida ish yuritish» dasrlari joriy etildi. Bu fandan namunaviy oquv dasturi tuzildi va shu asosda «Davlat tilida ish yuritish» darsligi yaratildi. Darslikning mazkur kengaytirilgan nashri bu fanni oqitish jarayonida toplangan tajribalar, oqituvchilarning taklif-mulohazalari nuqtai nazari- dan qayta ishlangan hamda toldirilgan. Darslikning asosiy qismi va ilovasida berilgan talimiy oquv materiallari mazmuni oquvchilarning nutqiy savodxonligini oshirishga, yozma nutqini rasmiy-idoraviy uslub meyorlari aso- sida togri shakllantirishga, hujjatchilik munshaot ishini puxta egallashlariga qaratilgan. Ushbu maqsadda adabiy til meyorlari, matn qurilishi, hujjat turlari va ularning tarkibiy qismlari, togri 4 hujjatlashtirish yollari kabi masalalar yuzasidan ixcham va tushunarli tilda zarur nazariy malumotlar «Bilib oling», «Esda tuting» ruknlari ostida berilgan. Darslikdagi mashq va topshiriqlar orqali rasmiy-idoraviy uslubga xos turlicha qurilishdagi matnlar tuzish, uni ijodiy ozgartira olish, yani qisqartirish va kengay- tirish, asosiy mazmunni saqlab qolish, toldirish, yangilash konikmalarini shakllantirishga orgatiladi. Nazariy mavzular sifatida ajratilgan «Til va nutq», «Yozma nutq savodxonligi», «Adabiy til meyorlari», «Nutqning uslubiy shakllari», «Matn turlari va tarkibi», «Hujjat turlari va ish yuri- tish asoslari» qismlari darslikda yagona uslubiyotga boy- sundirilgan tarzda talabalarning ham nazariy bilimlarini oshirish- ga, ham nutqiy savodxonlik boyicha amaliy konikmalarini mustahkamlashga xizmat qilishi lozim. Talabalarning davlat tilida ish yuritish qobiliyatini ostirishga qaratilgan nazariy-amaliy materialga turli shakl va mazmundagi matnlar, ish qogozlari, hujjatlar namunasini tuzish, ularda mantiqiy izchillikni tamin- lash hamda zarur leksik-sintaktik vositalardan orinli foydalanish usullarini orgatishda fan oqituvchisi darslikdagi mashq va topshiriqlarni toliq bajartirishi, ularni toldirishi maqsadga muvofiq boladi. Tegishli matnni hujjat turiga va uning zaruriy qismlari mazmuniga mos tarzda mustaqil ravishda tuza olish, jonatilgan hujjatga tashkilot munosabatini aniq ifodalagan holda togri javob yozish, taklif yoki etiroz bildirish, oz fikrini dalillar bilan asoslash, xulosalash, umumlashtirish va bunda kirish sozlar- dan, iqtibos, kochirma gaplardan orinli foydalana bilish konikmalarini ostirishga oid uslubiy materiallarni talabaga qiziqarli tarzda yetkazish taqozo etiladi. Darslik mazmunini takomillashtirish borasida bildiradigan taklif va mulohazalaringizdan minnatdor bolamiz. Ushbu darslik talabalarning mustaqil fikrlash, voqea-hodisalar togrisida chuqur mushohada yurita bilish, nutq namunalariga tafakkur hosilasi sifatida yondashish, ravon jumlalar tuza olish, ozaro muloqot va yozishmalarda nutq madaniyati meyorlariga amal qilish kabi intellektual fazilatlarini ostirishda amaliy yordam beradi deb oylaymiz. 5 ♦ Tilning ijtimoiy-marifiy vazifalari ♦ Tafakkur va til ♦ Til va nutq ♦ Ozbek tili taraqqiyoti 1- topshiriq. Matnni oqing. Tilning ijtimoiy-marifiy vazifalari ifodalangan gaplarni sharhlang. Dunyoga kelgan har bir bola haqiqiy inson bolib yetishi- shi uchun juda kop narsalarni bilishi kerak. U oziga kerakli bilimni korib, eshitib va oqib organadi. Eshitib, oqib organish til vositasida amalga oshadi va uning imkoniyati cheksizdir. Agar til bolmay, har bir kishining tirikligi uning oz tajribasiga asoslangan bolsa edi, inson shu kungacha hayvon qanday yashasa, shunday yashagan va bu- gungi moddiy-manaviy taraqqiyotga erishmagan bolardi. Tilning birligi, marifiy ahamiyati shundan iboratki, til tu- fayli jamiyat azolarining har birida hosil bolgan bilim om- malashib, uning kopchilik tomonidan rivojlantirilishiga imkon tugiladi. Undan tashqari, til tufayli bilim avloddan-avlodga ogzaki va yozma tarzda qoldiriladi, natijada yangi avlod otgan avlodning ishini yangidan boshlamasdan, uni davom ettiradi. Til ilm olishda zamon va makon govini ortadan kotaradi. U tufayli eng qadimgi malumotlarga ega bolamiz va hatto kel- gusiga oid malumotlarni ham olamiz. Til tufayli sezgi azolari bilan bilib bolmaydigan narsalarni ham organamiz. Korinishi, shakli bir narsalarning aksi ongimizga ornashishi mumkin, lekin shaklsiz narsalarni biz faqat soz shaklida ozlashtiramiz. Xuddi shuningdek, mavjudotning korinmas ichki jihatlarini TIL VA NUTQ 6 ham soz shaklida ozlashtiramiz va til vositasi bilan ozgalarga tushuntiramiz. Tilni organish va orgatishni osonlashtiradigan yana bir jihati shundaki, u umumlashtirish xususiyatiga ega. Soz yorda- mida biz mavjudotni organib, umumiy tushunchalar hosil qilamiz va bu tushunchalar mavjudotning umumiy xossalarini organishga, hatto ularning haqiqatini idrok etishga imkoniyat tugdiradi. Alibek Rustamov, «Soz xususida soz» kitobidan. 2- topshiriq. Matn asosida quyidagi savollarga javob bering: 1. Til ijtimoiy hodisa sifatida jamiyat taraqqiyotida qanday orin tutadi? 2. Til va madaniyat tushunchalari ortasidagi bogliqlik ni- madan iborat? 3. «Til robitayi vositayi olamiyondur» (Avaz Otar) jum- lasini izohlang. 4. Bilim egallashda til qanday vazifani bajaradi? 5. Fikrlash bilan sozlash ortasidagi bogliqlik va farqni tushuntiring. 1- mashq. Gaplarni kochirib, ajratilgan sozlarning ma nosini izohlang. 1. Har bir millatning tili ikki xil ijtimoiy vazifani bajaradi: bir tomondan, jamiyat azolari orasida ozaro aloqa uchun xiz- mat qilib, ularni birlashtiradi, ikkinchi tomondan, bir millatni boshqasidan ajralib turishini taminlaydi. 2. Har bir millatning dunyoda borligin korsatadurgon oyinayi hayoti til va adabi- yotidur. Milliy tilni yoqotmak, millatning ruhini yoqotmakdur (A. Avloniy). 3. Tildagi har bir soz, uning har bir shakli inson tafakkuri va tuygusining natijasidir, osha tafakkur va tuygular orqali soz yordamida mamlakat tabiati va xalq tarixi ifoda etilgan (K.D.Ushinskiy). 4. Ki har neni bilmish odamizot, Tafakkur birla qilmish odamizot (Alisher Navoiy). 5. Kim ravshan fikrlasa, u ravshan bayon etadi (N.Bualo). 6. Til fikrni yaratuv- 7 chi azodir. Aqliy faoliyat va til yaxlit butunlikni tashkil etadi (V.fon Gumboldt). 7. Sozlash qobiliyati hodisalar ichiga ki- rishning yagona va bebaho vositasidir (L.N.Tolstoy). Inson faoliyatida til borliqni bilish va fikr almashish vositasi vazifasini bajaradi. Til vositasida insoniyat to- monidan jamgarilgan bilimlar qayd etiladi, saqlanadi va avloddan-avlodga yetkaziladi. Til millat ruhining koz- gusidir. Tilda millatning bor-yogi, oy-fikri, dunyo- qarashi, orzu-umidlari, Vatani, his-tuygulari gavdala- nadi. Tildagi har bir soz, uning har bir shakli inson tafakkuri va tuygusining natijasidir. Til yaxlit bir tizim sifatidagina ijtimoiy vazifani bajara oladi. Til asosiy birliklari: tovush, soz, qoshimcha, gaplar orqali grammatik jihatdan ohang vositasida va man- tiqan ozaro boglanishda borliq haqidagi hukmlarni ifo- dalaydi, nimanidir tasdiqlaydi yoki inkor qiladi. Til insoniyat tomonidan yaratilgan, unga xizmat qiladigan va har qaysi millatning ijtimoiy-madaniy taraqqiyotiga mos tarzda rivojlanib boradigan ijtimoiy hodisadir. 3- topshiriq. Alisher Navoiyning til, soz haqidagi hikmatlarini daftaringizga kochirib, ularning mazmunini oz sozlaringiz bilan izohlang va hikmatlarni yod oling. 2- mashq. Matnni oqib, ajratilgan sozlar ishtirokida matn maz- muniga mos mustaqil gaplar tuzing. Kishilar bir-birlari bilan til orqali ozaro munosabatda boladilar, bir-birlariga fikr va istaklarini yetkazadilar. Alisher Navoiy tilning faqat insonlarga xos hodisa ekan- ligini takidlab: Insonni soz ayladi judo hayvondin, Bilkim guhari sharifroq yoq ondin, deganlar. 8 Tafakkur va til bir-biri bilan chambarchas bogliq boIgan ijtimoiy hodisalardir. Inson nutqi bolmasa, til vositalari bolmasa, fikrlash ham bolmaydi. Tafakkur bolmasa, til, nutqning ham bolishi mumkin emas. Tafakkur va til bir-birisiz mavjud bolmasa ham, ular aynan bir xil hodisa emas. Tafakkur botiniy olamning inson miyasida umumlashgan, til bilan ifo- dalanadigan inikosidir. Til esa fikrni ifodalash usuli, uni qayd etish va boshqa kishilarga, avlodlarga yetkazish vositasidir. Boshqacha aytganda, til tafakkurning borliq shakli bolsa, tafak- kur tilning mazmunidir. Til milliy madaniyatning shakli sifatida tafakkurning hara- kati, uning faoliyati natijasida yaratilgan manaviy boyliklarni zamon va makonda abadiylashtiradi: ular doimo bir-birini taqozo qiladi, bir-birining yashashiga va rivojlanishiga yordam beradi. 4- topshiriq. Tilning bilish jarayonidagi orni haqida ijodiy bayon yozing. Yozma ishingizda quyidagi fikrlardan foydalaning: Insonning borliqni anglash, yashash va ishlash jarayonida paydo boluvchi narsa, voqea-hodisalarni aks ettiruvchi barcha tushuncha va tasavvurlari tilda oz ifodasini topadi. Soz bilan tushuncha ortasidagi birlik tafakkur jarayoni- ning oziga xos va ijtimoiy-tarixiy ong mahsulidir. Tushuncha borliqni anglash, aks ettirishning shunday shakliki, u narsa va uning xossalari haqida malumot berib, hamma vaqt sozda ifodalanadi. Inson tafakkuri uning tili bilan birga takomillashib boradi. Tafakkur faqat insonlarga xos bolgan mehnat va nutq faoliyati bilan bogliq holda mavjuddir. Inson tafakkuri nutq bilan bevosita boglangan holda yuzaga chiqadi va uning natijalari tilda qayd qilinadi. Demak, tafakkur jarayonining natijasi hamisha biron-bir fikrdan iborat bolib, bu fikr tushuncha, hukm, xulosa tarzida faqat til vositasida namoyon boladi. Til tafakkur bilan chambar- chas bogliq bolib, fikrni reallashtiradigan, kishilarning fikr almashishlarini taminlab beruvchi quroldir. 9 3- mashq. Gaplarni kochiring. Millat, til, ona tili togrisidagi gaplarning mazmunini izohlang. 1. Nechunki har bir insonning jonidan aziz narsasi din va millatidir. Ul din va millatning muhofazati ham har afrod insonga vojibdur. Oni (millatni) muhofazati ona tilining muhofazati bilan bolur. Qachonki bir millat tilini yoqotsa, u muqaddas dinini va millatini ham yoqotur (Ashurali Zohiriy). 2. Bobolardan bizga meros ezgu til, avlodlarga xazinayi bebaho (Mirtemir). 3. Til millatning birinchi haqidir. Shu haq oksitilgan bolsa, demak, millat ozini-ozi oksitib kelgandir (I. Gofurov). 4. Oz vataningga bolgan chinakam muhabbatingni oz tilingga bolgan muhabbatingsiz tasavvur etish mumkin emas (K. Paus- tovskiy). 5. Til goya, tuygu va tafakkurning jonli mujassamidir (A.N. Tolstoy). 5- topshiriq. Matnni oqing. Uni ozbek tilining taraqqiyoti haqida bilganlaringiz bilan toldirib sharhlang. Ozbekiston Respublikasining «Davlat tili haqida»gi Qonuni 1989- yil 21- oktabrda qabul qilindi. Mustaqillik sharofati bilan ozbek tili davlat tiliga etibor kuchaydi va ona tilimizning ijtimoiy mavqeyi kengaydi. Ozbek tilining taraqqiyoti va istiqboli togrisida gamxorlik qilinib, bir qancha qarorlar qabul qilindi. 1995- yilning 21- dekabrida Ozbekiston Respublikasining yangi tahrirdagi «Davlat tili haqida»gi Qonuni elon qilindi. Bu qonun 24 moddadan iborat bolib, uning birinchi moddasida asosiy qonunimiz bolgan Konstitutsiyamizning tortinchi moddasida yozilganidek, «Ozbekiston Respublikasining Davlat tili ozbek tilidir» deb yozib qoyilgan. Ozbek tilida togri, ifodali sozlash va yozish, ona tilimizning sofligi va boyligi togrisida tinmay gamxorlik qilish, uning istemol doirasini kengaytirib borish davlatimiz fuqarolarining burchi sanaladi. Xususan, har bir yosh, oquvchi va talaba ona tilidagi soz boyligini oshirish hamda til imkoniyatlaridan orinli foydalanishga doimo harakat qilishi foydalidir. Soz fikrning qurolidir, kishi qanchalik kop soz bilsa, uning fikrlash doirasi, dunyoqarashi ham shunchalik keng boladi. 10 6- topshiriq. Til togrisidagi maqol va hikmatlarni yozing. Ular- ning manosini izohlash asosida «Tilga e tibor elga etibor» mavzusida ijodiy bayon yozing. 4- mashq. Gaplarni oqing, ularni til va yozuv taraqqiyoti nuqtai nazaridan tartib bilan kochiring. 1. VIII asrda Orta Osiyoda islom dini bilan birga arab yozuvi ham tarqaldi. Ozbek xalqi bu yozuvdagi 28 harfga yana qo- shimcha tortta harf kiritib, oz tiliga moslashtirdi. 2. 1940- yil 8- mayda Ozbekiston Respublikasi hukumatining qarori bilan kirill yozuviga asoslangan yangi ozbek alifbosi qabul qilindi. Ushbu alifbo asosida «Ozbek tilining asosiy imlo qoidalari» 1956- yil 4- aprelda tasdiqlangan edi. 3. 1993- yil 2- sentabrda «Lotin yozuviga asoslangan ozbek alifbosini joriy etish tog- risida» Qonun qabul qilinishi mustaqil Vatanimizning manaviy- madaniy hayotida jahonshumul ahamiyat kasb etdi. Yangi alif- boga kiritilgan ozgarishlar asosida «Ozbek tilining asosiy imlo qoidalari» ishlab chiqildi va Ozbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 1995- yil 24- avgustda tasdiqlandi. 4. Ozbek yozuvi dastlab 1929- yilda lotin grafikasiga asoslangan alifboga kochirilgan edi. 5. Turkiy xalqlarning koplab bebaho yodgorliklari qadimgi turk va uygur yozuvlarida bitilgan. Orxun- Enasoy yozuvi harf (tovush) yozuvining ancha mukammal shakli bolib, har bir tovush uchun maxsus shakl qollangan. 6. Orta Osiyo xalqlari eng qadimdan oz yozuv madaniyatlari- ga ega bolganlar, harf (tovush) yozuvining eng qadimgi shakl- lari hisoblangan sogd va xorazm yozuvlaridan foydalanganlar. Bu yozuvlar oromiy alifbosi asosida yuzaga kelgan. Orta Osiyoda quyidagi fonografik yozuv turlaridan foydalanilgan: oromiy yozuvi (miloddan avvalgi IIII asrlarda); sogd yozuvi (milodimizning IVI asrlarida); xorazm yozuvi (IIIII asrlarda); orxun-enasoy yozuvi (VVIII asrlarda); uygur alifbosi (VIVII asrlardan XII asrgacha); 11 arab alifbosi (VIIVIII asrlardan 1929- yilgacha); lotinlashtirilgan ozbek alifbosi (19291940- yil- larda); rus-kirill yozuvidagi ozbek alifbosi (1940- yildan); lotin yozuvi asosidagi ozbek alifbosi (1996- yil sentabridan). 7- topshiriq. a) arab va kirill yozuvi asosidagi ozbek alifbolariga milliy tilimizning xususiyatlarini hisobga olgan holda kiritilgan qoshimcha harflarni tavsiflang; b) berilgan matn asosida ozbek tilining rasmiy til sifatida amal qilinishi tarixi togrisida yangi matn tuzing. Qadimdan har bir qabila, elat oz yozuvini muqaddas deb bilgan, oz tilini uluglab kelgan. Ajdodlarimiz oromiy, sogd, run, uygur, arab yozuvlaridan foydalanib, boy tarixiy, ma- daniy meros qoldirishgan. Qoraxoniylar hukmronligi davrida turkiy tilda davlat yozishmalari olib borilgan, uning maqomi mustahkamlangan. Qoraxoniy podshohlar oz turkiy tillarini «hoqoniya tili» deb elon qilishgan. Buyuk tilshunos Mahmud Qoshgariy bu tilni uchqur tulporga, adib Yusuf Xos Hojib tog ohusiga qiyos qilishgan. Hazrat Alisher Navoiy turkiy tilni on sakkiz ming olamdan ham oliy olamga oxshatganlar. Savol va topshiriqlar: 1. Òil jamiyatda qanday vazifalarni bajaradi? 2. Dunyoni anglash hamda bilim olishda tilning ornini asoslang. 3. Òil va nutq ortasida qanday farqlar bor? 4. Ozbek tilining taraqqiyoti qanday omillarga bogliqligini izoh- lang. 12 ♦ Yozma nutq ♦ Imlo qoidalari ♦ Nutq madaniyati ♦ Nutq odobi ♦ Nutq madaniyatini egallash omillari 8- topshiriq. Matnni oqing va yozma nutqning mohiyatini ochuv- chi soz, atamalarni aniqlab, manolarini izohlang. Tilning ijtimoiy vazifasi nutqiy faoliyatda, yani nutq si- fatida kishilar ortasida aloqa, fikrlashish, sozlashishni amalga oshirishda yaqqol korinadi. Nutq faoliyati kishilarning bir-bir- lariga tushunarli bolgan til vositasida ozaro fikr almashish- lari, nutqiy aloqaga kirishishlaridir. Bu jarayon ikki shaklda amalga oshadi: ogzaki tarzda va yozma tarzda. Yozma nutq ogzaki nutqdan song yozuv tasirida paydo bolgan bolib, adabiy tilning imloviy, punktuatsion, uslubiy qonun-qoidalariga boysunuvchi grafik shakldagi nutqdir. Yozma nutqning mazmuniy bolaklari, gaplar, ularning qismlari turli xil tinish belgilari orqali ajratib korsatiladi. Yozma nutq ogzaki nutq kabi kishilar ortasidagi bevosita aloqa vositasi emas, balki u boshqa joyda va zamonda (kelgusi davrda) yashovchi kishilar bilan aloqa boglash vositasidir. Yozma manbalar orqali biz otmish tariximizni organamiz va bundan kelajak avlod foy- dalanishini taminlaymiz. Yozma nutq doirasiga ilmiy nutq, badiiy nutq, shuningdek, hujjatlar, ommaviy axborot vositalari uchun tuzilgan yozma matnlar kiradi. Yozma nutq savodxonligi har bir kishidan oz fikr-qarashlarini tilning imloviy-grammatik qoidalariga, adabiy til meyorlariga rioya qilgan tarzda ifodalashni talab qiladi. YOZMA NUTQ SAVODXONLIGI VA NUTQ MADANIYATI ASOSLARI 13 5- mashq. Gaplarni oqing. Yozma nutqqa xos atamalarni kochirib yozing va lugaviy ma nolarini izohlang. 1. Yozma adabiy tilning madaniyligi, adabiy meyorlari alif- bo va imlo qoidalarining mukammal va puxtaligiga ham bogliq. 2. Yozma matnning mazmuni, mano qirralari, sintaktik va gram- matik munosabatlarini aniqlashda tinish belgilari muhim orin tutadi. 3. Mustaqim Mirzayev fidoyi tilshunos sifatida har kuni ikki-uch soatlik ish vaqtlarini gazeta va jurnallar tilini organish, ulardagi adabiy meyor buzilishlarini aniqlash, bunday xa- tolarni guruhlash va bartaraf etish choralari boyicha tavsiya yozishga sarflar, bu ishdan hech erinmas edi. 4. Nutq madani- yatining saviyasi tilning talaffuz va imlo, grammatik, leksik va uslubiy meyorlaridan togri foydalana bilish darajasi bilan belgilanadi. 5. Fikrdagi qusur, sozdagi xatolarni vujudga kelti- radi, sozdagi kemtiklar esa ishdagi xatolarni keltirib chiqadi (D. Pisaryev). 6. Qalam eng yaxshi muallim, qalamdan chiq- qan nutq hozirgina oylanganidan kop yaxshiroqdir (Sitse- ron). 7. Daryodagi gavhar oz jilvasini gavvos tufayli namo- yish qilganiday, til ham oz qudrati va nafosatini nutq ahli vositasida zuhur etadi (A. Navoiy). Togri yozish qoidalari tilshunoslar tomonidan tu- ziladi va jamoatchilik muhokamasidan otkaziladi. Imlo qoidalari hukumat tomonidan tasdiqlanadi. Kishilar ozaro yozishmalarida, rasmiy ish yuritishda, talim jarayonida, madaniy-marifiy faoliyatda tilning imlo qoi- dalariga amal qilishga majburdirlar. Soz va qoshimchalarning yozilishi malum bir qoi- dalarga asoslanmasa, yozuvda har xillik yuzaga chiqadi, natijada bir-birini tushunish imkoniyati yoqoladi. Shuning uchun ham ozbek tilining imlo qoidalarini har bir bolimi Download 0.87 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling