Dilmurod quronov a d a b iy o t s h u n o s L ik k a k ir ish oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi


bo'g'in (ishq, ko'shk) o'ta cho'ziq hijo sanalib, paradigmada (~)


Download 3.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet123/181
Sana23.09.2023
Hajmi3.09 Mb.
#1685579
1   ...   119   120   121   122   123   124   125   126   ...   181
Bog'liq
1b0e79145e1d2c06c937d2f1838d8a77 ADABIYOTSHUNOSLIKKA KIRISH

bo'g'in (ishq, ko'shk) o'ta cho'ziq hijo sanalib, paradigmada (~) 
belgisi bilan ifodalanadi.


Hijodan keyingi ritmik bo‘lak - juzvni alohida ajratish o‘zbek 
aruzi uchun unchalik zarur bo‘lmasa-da, ularga ham qisman to‘xtalib 
o‘tamiz. Yuqorida aytilganidek, uchta juzvning birinchisi sabab deb 
nomlanadi. Sabab o'z ichida ikkiga bo'linadi:
1) 
sababi hafif bir harakatli va bir sokin harfning qo'shilishidan 
yuzaga keladi, ya’ni bir cho'ziq hijoga teng bo'ladi: ko'z, so'z, yuz (-);
2) 
sababi saqiyl ikki harakatli harfning qo'shilishidan hosil bo'ladi, 
ya’ni ikki qisqa hijoga teng bo'ladi: o'zi, ko'zi, so'zi (v v);
Vatad juzvi ham asosan ikki xil:
1) 
vatadi majmu’ ikki harakatli va bir sokinning qo'shilishidan 
hosil bo'ladi, ya’ni bitta qisqa va bitta cho'ziq hijoga teng: malak, palak
2) 
vatadi mafruq ikki harakatli o'rtasida bir harakatsiz harf kelishidan 
hosil bo'ladi. ya’ni bir cho'ziq va bir qisqa hijoga teng: hafta, chipta (- v ). 
Fosila juzvi ham ikki turli:
1) 
fosilai sug'ro uchta mutaharrikdan so'ng bir sokin kelishidan 
hosil bo'ladi, ya’ni ikkita qisqa va bir cho'ziq hijoga teng: kapalak (v
2) 
fosilai kubro to'rt mutaharrikdan so'ng bir sokin kelishidan 
hosil bo'ladi, ya’ni, uchta qisqa va bir cho'ziq hijoga teng bo'ladi: 
kurashajak ( v v v - )
Keyingi ritmik bo'lak - ruknlai juzviarning muayyan tartibda 
birikishidan hosil bo'ladi. Masalan, bitta vatadi majmu’ (v -) va ikki
sababi hafif (-) birikuvidan mafoiylun ( v ----- ) rukni hosil bo'ladi.
Aruz tizimining asosini tashkil etuvchi sakkizta asi rukn (asllar) 
quyidagilar:
(v -)

Download 3.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   119   120   121   122   123   124   125   126   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling