Dilmurod quronov a d a b iy o t s h u n o s L ik k a k ir ish oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi


faolligi jihatidan bir-biridan sezilarli farqlanadi. Jumladan, aruzshunos


Download 3.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet125/181
Sana23.09.2023
Hajmi3.09 Mb.
#1685579
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   181
Bog'liq
1b0e79145e1d2c06c937d2f1838d8a77 ADABIYOTSHUNOSLIKKA KIRISH

faolligi jihatidan bir-biridan sezilarli farqlanadi. Jumladan, aruzshunos 
A.Hojiahmedov ma’lumotiga ko'ra, ulardan 7 tasi ( vofir, muqtazab, 
madid, basit, qarib, mushokil, g'arib) o'zbek she’riyatida mutlaqo 
qoilanilgan emas; mutadorik, komil va tavil bahrlaridan juda kam 
shoirlar foydalanganlar. Qolgan 9 ta bahr (hazaj, ramal, rajaz, 
muzori’, xafif, mujtass, munsarih, sari’, mutaqorib) o'zbek 
she’riyatida faol qo'llanilgan.
She’r misrasida bahrlardagi asllar o'zgarishsiz yoxud ma’lum 
o'zgarishga uchragan holda takrorlanishi mumkin. O'zgarishsiz 
takrorlangan asllardan hosil bo'luvchi bahrlar solim bahrlar deb 
yuritilsa, o'zgarishga uchragan ruknlari (furu’) bo'lgan bahrlar far’iy 
hisoblanadi.
Asllarning o'zgarishga uchrashi aruzshunoslikda «zihof» deb 
yuritiladi. Zihoflar turlicha ko'rinishga ega bo'lib, bunda asllar 
tarkibidagi hijolardan biri yoki bir nechasining tushirib qoldirilishi; 
sifat o'zgarishiga (qisqa hijoning cho'ziqqa, cho'ziq hijoning qisqaga, 
cho'ziq hijoning o'ta cho'ziqqa aylanishi) uchrashi; bir paytning 
o'zida ham hijo tushishi, ham qolgan hijolarning sifat o'zgarishga 
uchrashi mumkin. Aruzshunoslikda har bir zihofning, shuningdek, 
shu zihofga uchrashdan hosil bo'lgan tarmoq ruknning o'z nomi 
mavjud. Masalan, she’riyatimizda eng faol qoilaniluvchi asllardan 
sanaluvchi mafoiylunning tarmoqlarini ko'rib o'tishimiz mumkin. 
Mafoiylun asli 12 xil zihofga uchraydi va bundan tubandagi 12 tarmoq 
(furu’) yuzaga keladi:
1. Qabz zihofiga uchraganda mafoiylun ( v -----) aslining uchinchi
cho'ziq hijosi qisqaga o'zgaradi(v - v -) va hosil bo'lgan tarmoq 
rukni «maqbuz» (mafoilun) deb ataladi.
2. Kaff zihofiga uchraganda mafoiylun ( v -----) aslining to'rtinchi

Download 3.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling