Konkret badiiy asar mazmuniga ta’sir etuvchi muhim omillardan
biri ijodkor dunyoqarashidir. Inson voqelikni, unda yuz berayotgan
hodisalami o‘zining dunyoqarashi bilan bogMiq holda ko‘radi. Shunga
ko‘ra, biz «real voqelik» deb atayotgan narsa turli individlar ongida
turlicha akslanadi va turlicha baholanadi, demakki, «haqiqat»
tushunchasi nisbiydir. Bir davrda yashagan bir necha ijodkoming
bir xil mavzudagi asarida tamoman farqli g‘oyalaming ilgari surilishi,
voqelik ularda turlicha baholanishi mumkindir. Fikrimizni
oydinlashtirish uchun tematik jihatdan bir-biriga yaqin boMgan «Kecha
va kunduz» va «Qutlug‘ qon» romanlariga bir qurgina qiyosiy nazar
tashlash foydali. Har ikki roman ham jamiyatning muayyan
bosqichdagi holatidan «qoniqmaslik» yoxud unga nisbatan «isyon»
natijasi oMaroq yaratilgan. Deylik, sotsialistik ideallarga chin dildan
ishongan Oybek ruhiyatiga 30-yillar voqeligi qattiq ta’sir qilgan: adib
ongida ziddiyat va chigalliklar(ideallarida shubhalanish) paydo
boMganki, ulami hal qilish uchun yaqin o ‘tmishni badiiy tadqiq
yetishga jazm qilgan. Biz Oybek o ‘tmishni atayin rasmiy nuqtai nazaiga
mos yaratgan, degan fikrdan mutlaqo yiroqmiz. Aksincha, adib o ‘z
ideali asosida ko‘rilgan voqelikni «Qutlug‘ qon» badiiy voqeligida
haqqoniy aks ettirgan, uning vositasida yurtining taraqqiyot yo‘lini
badiiy tadqiq etgan va shu asosda o'zining konsepsiyasini butlab olgan.
Ya’ni yaqin o ‘tmishning badiiy tadqiqi asosida Oybek oktyabrda
tanlangan yo‘1 to ‘g‘ri edi, degan xulosaga kelganki, natijada
ruhiyatidagi ziddiyatu chigalliklar barham topgan. Yurtining o ‘tmishiga
yigirma yil yuksakligidan nazar solgan Cho‘lpon esa «Kecha va kunduz»
Do'stlaringiz bilan baham: |
