Dilnavoz Yusupova

She’rlaridan namunalar 
 

She’riyat, mazlumga homiylik qilding,
Qaroli bo‘lmading zo‘ravonlarning.
Olding panohingga notavonlarni,
Zolimlarni esa dushman deb bilding. 
 

Ajabo! Tush degan narsa qiziq-da,
O‘lib qolganmishman tushda nogahon.
Ko‘ksimda qo‘rg‘oshin, quyosh tig‘ida
Tog‘lar orasida yotibman bejon. 
(«Ona tilimga») 

Nega yig‘layapsan, ayt, qo‘zichog‘im,
Nima bo‘ldi? Yomon tush ko‘rdingmi yo?
Otang bor, onang bor – suyangan tog‘ing,
Boshingda girgitton tevarak dunyo. 
 
...Bola yig‘isida ma’no bor ekan,
Tinglasam, shunday der u mitti yurak:
«Siz ko‘rgan azob-ku o‘tmishda qolgan,
Men uni ertaga tortishim kerak!» 
(«Kenja nevaram Shahrizodga») 
 
Nodar Dumbadze 
(1928 – 1984) 
Nodar Vladimirovich Dumbadze 1928-yilning 14-iyulida Gruziya poytaxti Tbilisi 
shahrida tug‗ilgan. 
Ijodiy faoliyati 

---

459 
I. Hikoyalari 

«Hellados» 
Asar syujeti. Onasi o‗lib yetim qolgan 13 yoshli Jamolni suxumilik xolasi asrab 
oladi. Suxumiga kelgan Jamol skripka chalishga qatnaydi, ammo ustozining 
akvariumdagi baliqlarini boqaman deb o‗ldirib qo‗ygach, uning bu ta‘limi nihoya 
topadi. Uyga qaytayotganda Venetsian ko‗chasida, Chalbash daryosi bo‗yida 
yashaydigan 14 yoshli Yanguli bilan uchrashadi. Shu tariqa ular orasida to‗qnashuv 
boshlanadi. Jamol zo‗ravon Yanguliga bo‗yin egmaydi, Yanguli Jamolning mardligi 
va jasurligini, qolaversa, onasi yo‗qligini bilgach do‗stlashadi. Yangulining otasi 
Xrista Aleksandri o‗z yurti Ellada – Gretsiyaga qaytishni xohlaydi, ammo Yanguli 
Suxumidan – tug‗ilib o‗sgan maskanidan ketishni istamaydi. Otasi uni majburlab olib 
ketadi. Uch kundan keyin ular chiqqan kemaning halokatga uchragani ma‘lum 
bo‗ladi, dengiz to‗lqinlari Yangulining jasadini Suxumiga olib kelib tashlaydi. Uning 
murdasini faqatgina Jamol taniydi: chunki Yangulining ko‗ksida «Hellados» – Ellada 
yozuvi yozilgan edi.
Xulosa. Yanguli hech qayerda o‗qimagan, onasidan go‗dakligidayoq yetim qolgan, 
otasi bo‗lsa uzzukun tirikchilik tashvishlari bilan band. Bir qaraganda u ko‗cha 
bolasi. «O‗tganning o‗rog‗ini, ketganning ketmonini olish» uning kasbiga aylanib 
qolgandek. Yanguli garchi maktab – ustoz ko‗rmagan, ota-ona mehridan to‗la 
bahramand bo‗lolmagan esa-da, uning tabiatan nozik ko‗ngli, mushohadaga moyil 
aql-u farosati bor. Jamol Yangulining onasi yo‗qligini bilardi, biroq Kokaning qistovi 
bilan (qolaversa, bolaligiga borib) uni onasini qo‗shib so‗kishdan o‗zini tutib 
turolmaydi. Yanguli esa Jamolning onasi o‗lganini eshitiboq o‗z raqibini quchoqlab, 
undan uzr so‗rashga chog‗lanadi. Yanguli otasining zo‗rligi bilan Vatanini tark 
etyapti-yu, shu og‗ir holatda ham Jamolning ko‗nglini ko‗tarishni o‗ylaydi: «Jamol, 
ego agapo imana su! Jamol, oyingni yaxshi ko‗raman!» 
o 
Jamol nazarida, Yangulining o‗z to‗dasi oldida so‗zlagan «tarixiy nutqi» 
maynavozchilikdan boshqa narsa emas. Lekin Yangulining birorta gapi yo‗liga 
aytilgan emas. U chindan-da o‗zi va to‗dasidagi bolalarni vatanning «hur 

---

460 
farzandlari» deb biladi. U rostdan ham Gruziya yerini, dengizini, jamiki 
daryolarini, oltin-kumushlari-yu o‗tloqlarini o‗ziniki deb hisoblaydi. 
o Yanguli fojiasida uning otasini ayblashga ham shoshilmaslik kerak. Otani ham 
tushunish lozim. U ham o‗z Vatanini Yangulidan kam sevmaydi. Faqat uning 
vatani boshqa – Gretsiya – Ellada! Uni chindan ham o‗zi voyaga yetgan yurtda 
ajdodlar ruhi chaqirmoqda. U ham bolalikdagi do‗stlariga, xotiralariga, ilk 
muhabbatiga guvoh bo‗lgan go‗shalarga talpinadi. Uning ham bu sog‗inch-u 
talpinishlarga haqqi bor. 
o Hikoyachi Jamol garchi hali yosh, o‗yinqaroq bolaligi o‗tib ketmagan bo‗lsa-da, 
o‗ziga xos xarakterga ega obrazdir. Uning o‗rnida boshqa bola bo‗lganida, balki, 
Yangulidan ikki marta kaltak yeganidan keyin bu to‗daga bo‗ysunib ketardi. Jamol 
bu «to‗da»ga bo‗sh kelishni xohlamadi. Uning shu qat‘iyligi, jasurligi, o‗zini xor 
qildirib qo‗ymasligi oxir-oqibatda «dushmanlari»ning do‗st bo‗lishiga, Yangulidek 
«zo‗ravon» e‘tirofini qozonishiga olib keladi.
o Asarda Jamolni asrab olgan Nina xola unchalik ko‗p ishtirok etmaydi. Biroq bu 
zahmatkash ayolning kuyunib gapirishlari, asablari ancha tarang tortib qolganidan 
seziladiki, uning boshidan ham anchagina issiq-sovuqlar o‗tgan. Jamolning do‗sti 
Koka, Yanguli to‗dasining bir qancha a‘zolari obrazi haqida ham shu fikrni aytish 
mumkin. Bularning bari «Hellados» hikoyasida qator betakror inson xarakterlari 
yaratilganidan yaqqol darak beradi. 

«Qishloq bolalari» (1958-yili chop etilgan ilk hikoyalar to‗plami)