Дипломатияси тарихидан тарихий очерклар ва лавҳалар Тошкент 2003 Академик М. М. Хайруллаев умумий таҳрири остида
Download 1.34 Mb.
|
ЎЗБЕК ДИПЛОМАТИЯСИ ТАРИХИДАН
|
CLXXX “Трудь) САГУ” , вьт 1ХХУИ1, кн // стр. 41.
CLXXXI Ҳофиз Муҳаммад Фозилхон валади Ҳосимхон. Тарихи манозили Бухоро (форс тилида, муаллиф дастхати), 54 саҳифа, Ҳиндистоннинг Уттар-Прадеш штатидаги Алигарх университети кутубхонаси мажмуаси (Аббос-Салом коллекцияси, № 692)да саҳланади. CLXXXII/. “Тарихи манозили ”, 1-6ет CLXXXIII2. Фозилхон “Тарихи манозили Бухоро "да ана шу тарздаги баландпарвоз сўзлар билан эъзозлаган Чарльз Ҳарпер, Ю. Меткальф ва Уильям Муркрафтлар Ост-Индия компаниясининг зобитлари бўлиб, Буюк Британиянинг мустамлакачилик режаларини амалга оширишда катта хизмат кўрсатган шахслардир. CLXXXIV Ост-Индия компаниясини Фозилхон шундай деб атайди CLXXXV Бу ҳал ўша йиллари Ўрта Шарқда мавжуд бўлган сиёсий алғов- далғовларга қарамасдан Бухоро билан шарқий Ҳиндистон туманлари ўртасида савдо-иқтисодий алоқалар давом этиб турганлигини кўрсатади. Айни вақтда у Бухоро хонлигидаги айрим ҳукмрон доиралар ва диний арбоблар билан Ост-Индия компанияси ўртасида маълум алоқалар ҳам мавжудлигидан далолат беради. CLXXXVI Бу ерда Фозилхон миссиясининг юборилиши сабаблари ҳақида унинг ўзи баён қилган фикр-мулоҳазалар келтирилди. Аммо орадан кўп ўтмай Мир Иззатуллоҳ бошчилигидаги асосий элчилик гуруҳининг аввалдан белгиланган йўналиш орқали сафарга чиққанлиги маълум. Буҳол қўшимча миссия юбориш масаласининг, Фозилхон таърифлаганидек, ана шу тарзда тез ва жўн ҳал этилганлигига шубҳа туғдиради. Фозилхоннинг таъкидлашича, мактублардан бири Саййид Иззатуллоҳхон номидан ёзилган бўлиб, у Бухоро ҳукмдорига топширилиши лозим бўлган. Демак, масалани инглизлар аввалдан пухта тайёрлаганликлари кўриниб турибди. Афтидан, Ост-Индия компанияси раҳбарияти Фозилхонни бу масалалар юзасидан кўрилган тайёргарликлар тафсилоти билан олдиндан таништиришни лозим кўрмаган. 125 \ллллл/.21уои2.сот ки^иЬхопаз! CLXXXVII Қўлёзма, "Муншаот ва маншурот Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Шарқшунослик институти қўлёзмалар хазинаси, инв. № 302. CLXXXIX Тарихи манозили Бухоро. 24-25-бетлар. 128 \ААУ\м.21уоиг.сот киШЬхопав! CXC Бу элчилик ҳақидаги маълумотлар Меҳмет Сарайнинг “Рус ишғоли даврида Туркистон хонликларининг Усмонли давлати билан сиёсий муносабатлари ” (Истанбул, 1990) китобидан олинди, 24-25-бетлар. 130 CXCIМусажжиҳат ва тарсиот ва истиорот ва мажозот ва саноъи била ораситадир, аммо ҳануз мунъадад ёзилмадур эрди. Бухоро фузалосининг қўлига тушуб, ҳасаддин ҳар достонидин жузу жуз ва варақу варақ мақтуъ этиб, бурда-бурда қилиб зоеъ қилибдурлар". Мунис бу воқеа ҳақида хабар берар экан, асарни йиртиб ташлаганларни лаънатлаб, охирида шундай арабий калимани келтиради: “Худоё худованди! Ушбуни ким топтаган бўлса, унинг зурриётини қирқ, зурриётдан маҳрум қил ". Қаранг: Мунис, Фирдавс ул-иқбол, Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти, қўлёзмалар мажмуаси, тартиб рақами 5364, 134а 2-бет. CXCII Бу асар рус тилига таржима қилиниб, 1992 йилда Қозоғистонда нашр этилди. Қаранг: Утемиш-хаджи. Чингиз-наме. Факсимиле, перевод, транскрипция, текстологические примечания В.П. Юдина. Подготовила к изданию Ю.Г Баранова, комментарий и указатели М.Х. Абусеитовой. Отв ред. Б.А. Ахмедов, Алма-Ата, 1992. CXCIII “Шажарайи турк ” кирилл алифбосида 1992 йилда Тошкентда босмадан чиққан: Абулғозий, Шажарайи турк. Нашрга тайёрловчилар Қувоммиддин Муниров, Қозоқбой Маҳмудов. Масъул муҳаррир ва сўзбоши муаллифи Б.А. Аҳмедов, “Чўлпон”, Т., 1992. |
