Диссертацияси илмий раҳбар: Д. И. Рўзиева педагогика фанлари доктори, доцент

10-илова 
Рокичнинг “Шахс қадриятларини аниқлаш” методикаси. 
1-жавоб варақаси (терминал қадриятлар) 
Йуриқнома: Қуйида одамлар ўз хаётида кўзлайдиган асосий мақсадлар 
руйхати берилган. Уларнинг ҳар бири шахсан сиз учун қанчалик муҳим? 
Муҳимлик даражасини 5 балли тизимда баҳоланг. Бунда “1” - энг паст балл, 
“5” - энг юкри балл бўлади. 
Т.р. 
Хаётий мақсадлар (қадриятлар) мазмуни 
балл 1 дан 
5 гача 
1. 
Фикрлаш ва хулоса чикаришдаги мустакиллик 
2. 
Ўз-ўзига ишонч (ички шубха ва гумонлардан ҳоли
бўлиш). 
3. 
Моддий таъминланганлик (хаётда моддий қийинчиликларнинг 
йўқлиги). 
4. 
Соғлик (жисмонан ва руҳий). 
5. 
Ҳўзур-ҳаловат (вақтичоғлик, айш-ишрат). 
6. 
Қизиқарли иш. 
7. 
Муҳаббат (севган киши билан маънавий ва жисмоний яқинлик).
8. Ҳаракат ва фаолиятдаги эркинлик. 
9. 
Гўзаллик (табиат ва санъатдаги гўзалликни ҳис этиш). 
10. Содиқ ва вафоли дўстлар. 
11. Билиш (билим олиш, ақлни чархлаш имконияти). 
12. Бахтли оилавий ҳаёт. 
13. Ижод (ижодий фаолият имконияти). 
14. Кўпчилик томонидан тан олиниш (хурмат қозониш). 
15. Фаол қизғин ҳаёт. 
16. Тенглик (барча учун имкониятлар тенглиги). 
2-жовоб варақаси (терминал қадриятлар) 
Йурикнома: Қуйида шахсга хос асосий хусусиятлар руйхати берилган. 
Уларнинг ҳар бири сиз учун қанчалик муҳим? Муҳимлик даражасини 5 
балли тизимда баҳоланг. Бунда “1” - энг паст балл, “5” энг юкори балл 
бўлади. 
т.р. 
Шахс хусусиятлари (қадриятлар сифатида)нинг мазмуни 
5 дан 1 
гача балл 
1. 
Ўзига катта талаблар қуйиш 
2. 
Эътиборлилик (ғамхурлик) 
3. 
Тарбияланганлилик (хушхулқлик, одоблилик) 

---

195 
4. 
Ишда самарадорликка эришувчанлик (меҳнатсевар лик, ишдаги 
маҳсулдорлик, ишда муваффақиятга эришувчанлик) 
5. 
Шахсий фикрларни ҳимоя қилишда жасурлик 
6. 
Айтилган ишларни бекаму куст бажариш (интизомлилик) 
7. 
Шахсий камчиликларни, бошқаларнинг камчиликлари-ни 
кечирмаслик 
8. 
Масалага ҳар томонлама карай олиш (бошқаларнинг нуқтаи 
назарини тушуна олиш, ўзгача дид, одатларни хурмат қилиш) 
9. 
Ҳалоллик (ростгуйлик, самимийлик) 
10. 
Маълумотлилик (кенг билимларда юксак маданий даража). 
11. 
Ўз-ўзини бошқара олиш (босиқлик, тартиблилик) 
12. 
Бағрикенглик (бошқа одамларнинг хато ва камчиликларини 
кечира олиш) 
13. 
Мустаҳкам ирода (қийинчиликлар олдида чекинмаслик) 
14. 
Рационализм (оқил ва мантикий фикрлаш, яхшилаб ўйлаб қарор 
қабул қилиш) 
15. 
Маъсулият (бурч ҳисси, ваъданинг устидан чиқиш) 
16. 
Хаётдан завқланиш (юмор ҳисси) 
Натижаларни қайта ишлаш ва уларни талқин этиш. 
Энг аввало ҚО психологик механизмининг шаклланганлик даражаси, 
яъни ўқувчиларнинг қадриятларни танлай олишга қодирлигини аниқлаш 
керак. Ўқувчиларнинг бундай қобилияти уларнинг қадриятларга қўйган 
баҳолари хилма-хиллигида намоён бўлади. Агар синалувчилар қадриятларни 
баҳолашда 5 балли тизимдаги барча баллардан фойдалансалар, демак уларда 
дифференциациялашнинг психологик механизми шаклланган бўлади. Борди-
ю, улар қадриятларни баҳолашда асосан 2 та баллни (масалан 4 ва 5ни) 
қўлласалар, бу дифференциациялашиш механизми ҳали шаклланишнинг илк 
босқичида эканлигини англатади. Агар синалувчилар баҳолашда умуман 
фақат битта баллдан фойдалансалар, уларда ҚО нинг психологик механизм 
сифатида дифференциация кобилияти шаклланмаган бўлади. Шу тариқа 
психологик механизмнинг шаклланганлигига кўра синалувчилар уч гуруҳга 
ажратилиши мумкин: 
1) ҚОнинг дифференциациялашган таркиби шаклланган ўқувчилар; 
2) ҚО нинг дифференциациялашган таркиби энди шакллана бошлаган 
ўқувчилар; 
3) ҚО нинг дифференциациялашган таркиби шаклланмаган ўқувчилар. 

---

196