Диссертацияси илмий раҳбар: Д. И. Рўзиева педагогика фанлари доктори, доцент

 
5-илова 
Кўп поғонали танлов усули
 
Бунинг учун қуйидаги йўриқнома берилади: 1) топшириқлардан бирини 
танланг ва уни бажаринг; 2) ўзингиз учун анча қийин ёки бирмунча осон 
бўлган, ўзингизга кўпроқ ёққан топшириқларни танланг; 3) ўзингизга кўпроқ 
ёққан топшириқлар орасидан ўқитувчи сизни ижобий баҳолаши мумкин 
бўлганларини танланг; 4) ўзингиз учун кўпроқ қийин, анчайин осон туюлган 
ёки ўзингга кўпроқ ёққан топшириқлар орасидан низоли вазиятларни ҳал 
этишнинг янги усулларини қидириш учун топшириқлар ўйлаб топинг. 
А) таниш зиддиятли вазиятда билимларни қўллаш учун репродуктив 
топшириқ.

---

186 
Ушбу низоли вазиятда иштирокчиларнинг ролларини ва низоли вазият 
турини (фаолият, ҳаракатлар ёки муносабатлар ҳолати) аниқланг. Ушбу 
ўқитувчининг хатти-ҳаракатларига жавобан бешта стратегиядан қайси 
бирига мурожаат қиласиз? Буни қандай асосларга кўра аниқладингиз? 
Ўрта мактабнинг ёш ўқитувчиси тасодифан икки ўқувчи қизнинг 
суҳбатини эшитиб қолади: қизлар кулиб, янги ўқитувчининг ташқи қиёфаси 
ва кийимларини қўполлик билан муҳокама қиладилар. Уларнинг фикрига 
кўра, у чиройли кийинишга қодир бўлмаган тиланчи бўлиб кўринади - қандай 
қилиб бундай одам ҳозирги ёшлар орасида обрўга эга бўлиши мумкин? Ўзини 
сездирмасликка ҳаракат қилган ёш ўқитувчи ходимлар хонасига қочиб 
кетди. Эртаси куни у синфга кира олмаслигини тушунади. Унинг фикрига 
кўра, ягона чиқиш ё'ли ишдан бўшаш учун ариза беришдир ... . 
Б) Нотаниш конфликтли вазиятда билимларни қўллаш вазифаси. 
Ушбу вазиятда кейинги воқеаларнинг ривожланишини оғзаки равишда 
(ёзма равишда) келтиринг ва тавсифланг. Агар сиз ўқитувчи бўлсангиз, 
ўқувчининг онасининг сўзларига қандай муносабатда бўлар эдингиз? (Жавоб 
бераётганда, педагогик такт ва касбий одоб-ахлоқ қоидаларига оид 
билимларингиздан фойдаланинг) Ота-оналар йиғилишидан сўнг, синф 
раҳбари, кимё ўқитувчиси ўқувчилардан бирининг онаси - серқирра С синф 
ўқувчисига яқинлашади ва ўғли кимё фанини жиддий ўрганиши, боланинг 
қобилияти ва қизиқиши кутилмаганда юзага чиққанини, у ҳамма нарсани 
тезда англашини, ўзини мавзуга тўлиқ ё'налтириши кераклигини айтади.
Ҳайратда қолган она: “Сиз нима ҳақида гапиряпсиз? Бўлиши мумкин эмас! 
У шунчалик дангаса ва аҳмоқ, унга ҳеч нарса қизиқмас - шунчаки кун бўйи 
дўстлар билан юради! " 
Б) Ҳаракат усулини қисман қайта ишлашга асосланган янги конфликтли 
вазиятда билимларни қўллаш топшириғи. 
Сизнингча, ҳозирги зиддиятли вазиятнинг асл сабаби унинг 
иштирокчиларидан бирининг қобилиятсизлигидами? Ушбу зиддиятли 

---

187 
вазиятда иштирокчилар қандай рол ўйнайди? Обйекти нима? Ушбу 
зиддиятли вазиятнинг турини аниқланг. Сиз уни қайси турларга асосланиб 
ушбу турга мурожаат қилдингиз? Сиз ушбу зиддиятли вазиятни функтсионал 
ё'налиши нуқтаи назаридан конструктив ёки дистуктив деб ҳисоблайсизми? 
Фикрингизни асосланг. Бундай ҳолатда қандай қарор қабул қиласиз? 
Фикрингизни асосланг! 
Ўқитувчилар кенгашининг йиғилиши. Математика ўқитувчисига юқори 
малака тоифасини бериш масаласи муҳокама қилинади. дериктор 
ўринбосари; мактабдагилар, ўқитувчининг ишидаги бир қатор камчиликлар 
ҳақида хабар беришаётганлиги ҳақида гапиради. Ўқитувчи ғазабланиб: 
“Шахсий балларни белгилашдан уялмайсизми! Сизнинг қизингиз 
математикадан орқада қолмоқда. Мен уни олти ой давомида мутлақо қайта 
ўқитдим, сиз эса индамадингиз. Ва энди, оилавий сабабларга кўра, менинг 
бўш вақтим йўқ, мен дарслардан кейин қизингизга қайта машғулот ўтиб бера 
олмаслигим, қизингизни эса паст баҳоларга эгалиги бу менинг ёмон 
ўқитувчи эканлигимни англатмайди" 
Д) Ҳаракатнинг янги усулларини излашга асосланган янги вазиятда 
билимларни қўллашга доир топшириқ. 
Расмда келтирилган вазиятни оғзаки равишда (ёзма равишда) тасвирлаб 
беринг (1-расм). Сиз тақдим этган вазиятда низонинг сабабини топинг. Ушбу 
низоли вазиятда иштирокчиларнинг ролларини аниқланг. Ушбу низонинг 
турини ўзингиз билган таснифларга мувофиқ таҳлил қилинг, аниқланг. Ушбу 
зиддиятли вазият динамикаси босқичларини ажратинг. Ушбу вазиятни 
конфликт 
стратегияси 
бўйича 
олинган 
билимларга 
мувофиқ 
ривожланишининг бешта турини тасаввур қилинг (бу ҳолда низоли томонлар 
ўртасидаги муносабатларда рақобат, чекиниш, ён бериш, муроса ва 
ҳамкорликни намойиш этинг). Ушбу зиддиятли вазиятни ривожланиш 
вариантига таклиф беринг! 
3-расм 

---

188