Диссертацияси илмий раҳбар: Доцент Абдуллаев А. Қўқон 2010 ҚИСҚартмалар дтс давлат таълим стандарти

Шошмай, аста-секинлик билин югуриш (чопиш)нинг ҳамма учун маъқул ва мақбул соғломлаштириш тренировкаси воситаси эканлиги ҳозирги кунда барчага маълум. Бундай югуриш инсонга жуда кўп фойда келтиради, шунинг учун ҳам унга саломатлик бағишловчи километрлар деб ном қўйилган. Шошмай, аста-секинлик билин югуриш узоқ масофага ҳам қисқа масофага мўлжаллангани бефойда ўтмайди. Бундай югуришда ортиқча ёғлар ёниб ҳазм бўлади, тунги уйқу осойишта кечади, ҳарсиллаш ва нафас сиқиши йўққа чиқади. Бундай югуриш услуби қизиқарли эмас. Ҳаво бўзилиб, ёғингарчиликлар бошланганда саломатлик тренировкаларида ўзилиш рўй беришига йўл қўйилмаслиги мақсадга мувофиқ. Югуришнинг бу услубида 15-20 дақиқада 1,5-2 км масофа босилишини амалда кузатдик, лекин бу хил югуришни бошқа соғломлаштириш тренировкаларининг воситалари билан алмаштирмаслик оқибатида, шуғулланувчилар организмида содир бўладиган ўзгаришларни рўй беришини секинлашганлигини гувоҳи бўлдик. Илмий тадқиқотлар ва қатор соҳа мутахассисларининг ўтказган кузатувлари натижасида - икки ой давомида бажарилган шошмай, аста-секинлик билин югуриш, бошқа машқлар билан тўлдириб бажарилганда липид (ёғлардан ташкил топтан модда)лар алмашинуви ижобий томонга қараб анчагина ўзгарганлиги, организмни атеросклероз касаллигидан ҳимояланиш яхшилангани кузатилган.
Соғломлаштириш тренировкаларининг жисмоний юкламаси меъёринин танлаш ва унга амал қилиш муҳим аҳамиятга эга. Машқланиш давомида шошилиш, қисқа вақт ичида катта натижага эришиш учун уруниш, кутилмаганда катта натижа кўрссатиш орқали ўз имкониятини юқори баҳолаш айрим холатларда ўзининг салбий томонларига эга бўлади. Ҳар бир кишининг ўзига муносиб машқларни танлаб меъёрида бажариши саломатликка етакласа, меъёридан ортиқчаси касалликка йўл очади. Шунинг учун имкониятдан ошиб кетадиган машқларни инфарктга элтувчи югуриш деб аташ ҳозирга кунда моддага айланган. Ҳаракат тайёргарлиги даражаси етарли бўлмаган ўрта ёшли киши­лар, ҳатто эндигина балоғатга етганлар орасида ҳам имконияти меъёридан ошириб юборилган машқланишнинг ҳалокатли оқибатлари кузатилган.
Демак, ҳар ким ўз имкониятлари меъёрида, танаси бажаришга кўниккан миқдордаги жисмоний юклама билан машқланиши, шуғулланиши жисмоний камолотга эришишнинг тагзаминидир. Меъёрда бажарилаётган машқлар ва уларни шуғулланувчи томонидан тўла ўзлаштирилгач, машқланиш бошлаган даврдагига нисбатан бажаришда енгил хис қилингандан сўнг юклама меъёрини бир оз кўпайтирилишини тавсия қилиниши соғломлаштириш тренировкалари назариясининг асосини ташкил этада. 2-жадвалда 12-30 ёшгача бўлганларнинг ЮҚЧС ни синалган меъёрини тавсия қилдик.