Бул диалектикалык типтеги философиялык прициплер улыума теориялык хам арнаулы –илимий методлар менен байланыслы. Оларды бир-бирине карсы койыуга болмайды. Олар бир-бирин байытып отырады. Себеби философиялык метод жеке илимий методлар менен байланысса, оз гезегинде жеке илимий методлар озин билиудин философиялык методы аркалы толыктырып отырады. - Бул диалектикалык типтеги философиялык прициплер улыума теориялык хам арнаулы –илимий методлар менен байланыслы. Оларды бир-бирине карсы койыуга болмайды. Олар бир-бирин байытып отырады. Себеби философиялык метод жеке илимий методлар менен байланысса, оз гезегинде жеке илимий методлар озин билиудин философиялык методы аркалы толыктырып отырады.
- Илимий билиу натийжелери, илимий билимлер дизиминде оз далиллениуин табады. Илимий билиу оны пайда етиу уакты болган илимий билиу озине тийис биргеликте дизимди тариплейди. Алымлардын корсетиуи бойынша илимий билиудин еки дарежесин айтады.
- Булар:
- Эмперик билиу
- Теориялык билиу
- Профессор С.А.Лебедевтин пикирнше, илимий билиудин уш дарежеси бар
- Илимий билиудин эмперик дережеси
- Теориялык дарежеси
- Мета теориялык дарежеси
Методологиялык дареже дегенде, улыума илимий билим, философиялык билим назерде тутылады. - Методологиялык дареже дегенде, улыума илимий билим, философиялык билим назерде тутылады.
- Эмперик изертлеудин биринши баскышы.
- Бул баскышта эксперемент откериу назерде тутылады. Бул томендеги
- тартипте амелге асырылады
- Эсперемент
- жобасын
- ислеп шыгады
- Тажрийбе
- натийжелерин
- даслепки
- ислеуден
- откериу
- Эксперемент
- натийжелерин
- уйрениу
- Тусиник (паниятие) – пикирли эсперементтин тийкаргы элементлеринен бири; логика, форма болып, бул форма жардеми менен ойлаудын баска формалары (додалау, жуумак) дузиледи.
- Тусиндириу - инасаннын бирге ислеушилик искерлигинде билиу процесслери объективке кирген нарсе хам кубылыслардын манисин пикир, оз-ара тасир корсетиу, ядтагы билимлер хам социаллык тажрийбелер менен уйгынластырады. Тусыныу сыяклы жетеклеуши акылый искерлик
- Тусиниктин мазмуны хам колеми пикир етип атырган предметтин мугдары айрыкша белгилеринин жыйындысы.
- Мысалы, «илим» тусинигинин мазмуны, илимнин айрыкша белгилери, ягный онын амелия пенен айрыкша екенлигин, предметлердин кандайда тарауына байланыслы тусиниклер, нызамлар, прициплер формасындагы объектив шынлык билимлер системасынан ибарат болыуы, дуньяга коз-карастын калиплесиуине катнасты пайда етеди. Онын колеми физика, логика, т.б. озине камтып алады.
- Бул жерде К.Поппердин тусиндириу системасын алып карайык. Ол практикалык рационализм идеяларын рауажландырып, илимий билиудин осиуи теориясын жаратты.
- Индукция – (латын созинен алынган inductio-жеккеликтеги улыумалыкка) додалау(жуумак шыгарыу) тийкарыг усыллары хам изертлеу методларынан бири. Индуктив жуумак шыгарыу билимнин жеке додалауларына улыума кагыйдаларга карап харекет етеди. Толык хам толык емес индукция бар болып, толык индукцияда бир топадагы предметлер хаккында улыума топардагы предметлердин хаммесин карап шыгыу тийкарында жуумакланады, толык емес индукцида турлише турлери болып бунда предметлер топары хаккында тек топардагы айырым предметлерди карап шыгыуга тийкарланып жуумак шыгарылады.
- Ф.Бэкон (1561-1621-ж.ж) англичан философы. Ол индуктив методты рауажландырыу маселесинде. Жана земенга, жана методты, ягный индуктив методты ислеп шыгыу хам оны даллеу керек екенлигин тусинеди. Ол озинин жана индуктив методын Аристотельдин дидуктив методына карама-карсы кояды. Бул дауирде схаластиклер Аристотельдин логикасын бурмалап хам диний талиматка сайкеслеп, озинин теориялык куралы ретинде алган еди. Схоластика тажрийбелик илимлердин рауажланыуына тоскынлак жасайды.
- Демек илимий индукция методлары булар: уксаслык методы, жолдас озгерислер методы, калдыклар методы, уксаслык методы онда уйренилген кубылыстын бир канша бакланган жагдайларын салыстырыу олардын уксас тареплерин тийкарында пайда болады.
Do'stlaringiz bilan baham: |
