Dizontogenez

Birinchi davr (hayotning 1-2 yilligi).Bu davrda nutqning dastlabki urunishi shakllanadi va nutqiy rivojlanish boshlanadi,loqaga kirishishga asos solinadi va uning harakatlanuvchi kuchi bilan muloqotga ehtiyoj paydo bo’ladi.

Ikkinchi davr(3 yosh)bog’langn nutq jadal rivojlanadi.Vaziyatli nutqdan kontekstli nutqqa o’tiladi.

Uchinchi davr (6-7 yosh)yozma nutq rivojlanishining boshlanishi.Bolaning MNSga tushuvchi yuklama oshib boradi.

Nutq funksiyasining rivojlanishida 3 ta keskin davr ajratiladi:
Л.С. Виготский томонидан болани аномал ривожланишининг мураккаб тузилиши ҳақидаги ғоя илгари сурилган. Шу ғояга кўра, имконияти чекланган болаларнинг психик ривожланиши тизимли характерга эга бўлиб, психик ёки жисмоний нуқсоннинг мавжудлиги қатор бузилишларга олиб келади, натижада, ривожланишнинг мураккаб ўзига хос бўлмаган кўриниши пайдо бўлади.
Нуқсоннинг мураккаб тузилишида Л.С.Виготский бевосита аномал ижтимоий ривожланиш жараёнида пайдо бўладиган бирламчи ва иккиламчи нуқсонларни ажратиб кўрсатади.
TILNI EGALLASH nazariyasi
Ontogenezni tadqiq qilish
Filogenezni tadqiq qilish
Нутқ туғма қобилият эмас, балки ҳаёт давомида боланинг жисмоний ва ақлий ривожланиши билан параллел равишда шаклланиб боради.
Filogenezni tadqiq qilish nazariyasi
XX asrda tilning onto va filogenezda muhit va jamiyatni ustunligi haqidagi g‘oyalari yetakchilik qildi. Bu g‘oya lingvistik ishlarga tayanib,bunga F. de Sossyurning nazariyasi misol bо‘lishi mumkin. Bu nazariyaga asosan til – о‘zining ijtimoiy tabiatiga kо‘ra individual, umumiy hodisadir. Nutq tilni qо‘llashdan tashkil topib, u noturg‘un va о‘zgaruvchan. Til - lingvistikani, psixologiyani о‘rganish predmeti. Filogenezni tadqiq qilish nazariyasiga kо‘ra, nutq insoniylik jamiyatida hamkorlikda amalga oshirilgan shilar, shuningdek, tashqi ta’sir omillari natijasida paydo bо‘lgan. Tilning imjimoiy mazmuni va uning paydo bо‘lishini kо‘pchilik psixologlar о‘rganishgan. Bola nutqini rivojlanishi va “о‘sishiga” atrofdagilar nutqining, muloqotining ta’siri tadqiqotlarda aniq yoritib berilgan. Bolalarning tashqi nutqi ularning ichki fikrlarini namoyon qilish quroli sifatida talqin qilinadi