Doi Journal 0. 26739/2181-9599 утмишга назар жилд, сон взгляд в прошлое


 Методлар ва урганилганлик даражаси


Download 195.64 Kb.
Pdf ko'rish
bet9/10
Sana31.03.2023
Hajmi195.64 Kb.
#1313019
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
gaffarov

2. Методлар ва урганилганлик даражаси:
Педагогик таълим жараёнларини технологиялаштиришнинг асосий жихатлари 
тадкикотчилар, олимларимиз ва педагогларимиз томонидан турли хил илмий методик 
нашрларда тахлил килинган. Жумладан, Ю.К.Бабанский. Х,озирги замон умумий таълим 
мактабида ÿкитиш методлари. 1990., Смесова У.А.Методика преподавания истории в школе. 
Т.Тошпÿлатов, 
Я.Еаффоров. 
Тарих 
ÿкитиш 
методикаси. 
2010., 
УД.Толипов., 
М.У.Усмонбоева. 
Педагогик 
технологияларнинг 
татбикий 
асослари. 
2006.,


Н.А.Шермухамедова. Илмий-тадкикот методологияси. 2014., Я.Еаффоров. Махсус фанларни 
ÿκитишда янги педагогик технологиялардан фойдаланиш усуллари. 2021., ва бошкаларнинг 
бир катор асарлари ва илмий маколаларида ÿз аксини топган.
3. Тадкикот натижалари:
Хозирги замон ахборот ва компьютер технологияларининг имкониятлари, глобал 
интернет тармогининг пайдо бÿлиши ва инсониятнинг кÿп киррали фаолиятига кириб бориши 
муносабати билан янада кескин ортиб кетди. XXI асрда, таълимда рÿй бераётган 
универсаллик, шунингдек, турли регионлар ва ÿκув муассасаларида кечаётган таълимнинг 
глобаллашуви ва ривожланиши билан глобал интернет тармогининг кескин ривожланиши 
имкониятларидан фойдаланиш очик таълим тизимини вужудга келтирмокда.
Ахборот технологияларини таълим жараёнида ^ллаш нинг педагогик-психологик 
омиллари Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2002 йил 6 июнда кабул килган 
«Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот коммуникация технологияларини 
жорий этиш чора-тадбирлари тÿFрисида»ги ^арори [2] ахборотлаштиришнинг миллий 
тизимини шакллантириш, барча сохаларда замонавий ахборот технологияларини жорий этиш 
ва ундан фойдаланиш, жахон ахборот ресурсларидан бахраманд бÿлишни кенгайтиришга 
замин яратади. Фан ва техниканинг жадал ривожланиши жамият хаётининг барча сохаларини 
ахборотлаштиришга асос яратди. Мамлакатнинг икдисодиётдаги, инсонлар хаёти ва жахон 
хамжамиятидаги ÿрни ахборот-технологик ривожланишнинг холатига боFлиκ бÿлиб 
колмокда. Замонавий технологияларнинг ривожланиш холати биринчи навбатда жамиятнинг 
интеллектуал салохиятига, жумладан, таълим сохасининг ривожланишига боFлиκ.
Хсзирги замон ÿκитувчиси, ÿз фани бÿйича мутахассислигидан ташкари фанни 
ÿκитаётганда ахборот ва коммуникация технологияларининг барча афзалликларидан бемалол 
фойдалана оладиган, ÿκувчи ва талабаларда бу технологияларни амалда ишонч билан фан ва 
техниканинг мавжуд янгиликлари уларни ÿκув дастурлари ва дарсликлари мазмунига жадал 
киритишни талаб этади ва бу оркали талабаларнинг замонавий билимларини шакллантиришга 
замин яратади. Замонавий ÿκитиш технологияларининг жорий этилиши ва турли методик 
ёндашувлар эса, ÿз навбатида, талабаларда ^ п л а б фундаментал тушунчаларни нисбатан енгил 
ва мустахкам шаклланишига кулай шароит яратади.
Билим олишнинг эса замонавий технологияси сифатида ÿрганиш, дарс жараёнида 
масофавий таълимдан фойдаланиш бугунги куннинг долзарб вазифаларидандир. Иот-ор 
тажриба тахлили асосида ÿκитувчи масофадан туриб ÿκитишнинг жихатини ажратиб ^ р с а т а
олиши, машFулотларни ташкил этишни билиши, демакки тобора ривожланиб бораётган 
технологияни ^ п р о к акс эттириши эхтиёжи туFилди. Масофадан туриб ÿκитишни 
ривожлантириш сохасида бевосита шуFулланган ва ишлаётган, ушбу сохада кÿп йиллик 
интернетдан фойдаланиш тажрибасига эга бÿлган жахоннинг етук олимлари томонидан 
бажарилган ишларни тадкик килиш натижаларидан кенг фойдаланиш ÿринлидир.
Янги ахборот технологиялари таълим жараёнини вакт ёки жойлашган жойига 
боFлиκликдан халос килди. Бирок, айни бир вактда, ахборот технологиялари ÿκув жараёнида 
иштирок этаётганлар олдига янги ^ш и м ч а ва талаблар ^ й д и .
Хозирги жамиятни ахборотлаштириш жараёнининг асосий йÿналишларидан бири 
таълимни ахборотлаштиришдир.
Таълимни ахборотлаштириш - кенг маънода таълим сохасини методология, ÿκитиш 
максадларининг 
психологик-педагогик 
тадбиFига 
йÿналтирилган 
янги 
ахборот 
технологиялари воситаларидан самарали фойдаланиш ва яратиш (кайта ишлаш) амалиёти 
билан таъминлаш сифатида каралади. Бундан ташкари, ахборотлаштириш масофали ÿκитиш 
тизимининг тараккиёти учун база бÿлиб хизмат килади. Ахборотлаштириш жараёнида таълим 
тизимида янги ахборот технологиялари воситаларидан кенг ^ л а м д а фойдаланиш амалга 
оширилади.
Таълимни ахборотлаштириш, биринчи навбатда куйидагиларни назарда тутади:
компьютер техникаси, ахборот ва коммуникация технологияларнинг замонавий 
воситаларини тизимли ÿрганиш, ташкил этиш ва фойдаланишни;


талабаларнинг мустакил ишларини ташкил этиш, ÿкув ва методик таъминлашни;
ÿкитувчилар томонидан зарурий ÿкув-методик таъминотни яратиш бÿйича ишларни;
ахборот технологияларини самарали ^лланилишидан вужудга келаётган янги 
имкониятларни хисобга олган холда ÿкув жараёнини такомиллаштиришни такозо этади.
Ахборотлаштиришнинг ягона тизими ÿз олдига таълимнинг кенг доирадаги хдмда 
мутахассисликка доир яратилган дастурини ÿзлаштириш оркали мустахкам фундаментал 
билимга эга бÿлган ва уларни ÿз фаолиятида ^ л л а й оладиган кадрлар тайёрлаш максадини 
кÿяди.
Ахборотлаштиришнинг максади масофали ÿкитиш тамойилларининг самарали 
тадбиридан иборат.
Х,озирги замон фанининг ривожланиши, хусусан, илмий-тадкикот усуллари ва 
воситалари муттасил мураккаблашиб боришида намоён бÿладики, бу ахборот техникасини 
^л лаш н и такозо этади.
Ахборот технологияси - бу ахборотни танлаш, жамгариш, тахлил килиш ва 
фойдаланувчига етказиб беришга йÿналтирилган хисоблаш техникаси, электр алока
информатика имконятларининг уйгунлигидир. Ишлаб чикариш жараёни замирида ётувчи хар 
кандай технологияни таърифлашда ишлов бериш предмети, усул ва методларини, ишлаб 
чикариш куролларини, ишлаб чикариш усулларининг тавсифини ажратиш мумкин. 
Технология жараён сифатида тартибга солинган ва ташкил этилган бÿлади. Аммо анъанавий 
технологиялар моддий-энергетик омилларга таянса, ахборот технологияси ахборотга 
асосланади. Ахборот технологиясининг негизини моддий эмас, балки идеал омиллар ташкил 
этади. Ахборот технологияси ахборотнинг айланиши ва унга ишлов бериш жараёнлари 
мажмуи, шунингдек, бу жараёнларни тавсифлаш деб таърифланади. Ахборот маълумотларга 
ишлов бериш ва айланиш обьектлари хисобланади. Ахборотга ишлов бериш жараёнларининг 
технологик маршуртлари ва сценарийларини тавсифлашнинг таркибий кисмларини яратиш 
мумкин. Шу боис ахборот технологияси тушунчаси икки хил назарий ва амалий нуктаи- 
назардан талкин килинади. “Назарий нуктаи-назардан ахборот технологияси илмий-техник 
фан бÿлиб, унинг доирасида ахборот айланиши ва унга ишлов бериш автоматлаштирилган 
жараёнларни ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш муаммолари тадкик килинади. Амалий 
нуктаи-назардан ахборот технологияси ахборот айланиши ва унга ишлов бериш 
автоматлаштирилган жараёнлари мажмуи, муайян сохага боглик бÿлган ва замонавий техник- 
иктисодий воситаларда амалга оширилган мана шу жараёнларнинг тавсифидир”[3].
Х,озирги замон ахборот технологияси ÿтмишнинг телеграф, телефон, радио, 
телевидение сингари техник ютуклардан фойдаланади. Илмий-техник тажрибадан келиб 
чикиб ахборотни машина ÿкийдиган ташувчиларда жамгариш воситалари яратилди. Бундай 
воситалар вакт ва маконда бирон-бир чеклашларсиз ахборотни ер куррасининг исталган 
нуктасига етказишни таъминлайди. Нихоят, белгиланган алгоритмлар бÿйича компьютерлар 
ёрдамида ахборотга автоматлаштирилган ишлов бериш технологияси ишлаб чикилди.
Дунёда ахборотлашган жамият ривожланишининг назарий асосларини ХХ асрнинг 70- 
йиллари охири ва 80-йилларнинг бошида ахборотлашган жамиятнинг шаклланиши ва 
ривожланиши хакидаги янги концепцияларда ижтимоий тараккиётнинг асосий омили ишлаб 
чикариш ва ахборотлардан унумли фойдаланиш зарурлиги таъкидланди. З.Бжезинский, 
Д.Белл, Э.Тоффлер[4] жамият тараккиёти “боскичлар алмашинуви” сифатида ÿрганар 
эканлар, ахборотлашган постиндустриал жамият тараккиётини, кишлок хÿжалиги, саноат ва 
бошка иктисодий хизмат сохаларидан кейин келувчи “Тÿртинчи” иктисод ахборотлашган 
секторининг устуворлиги билан боглайдилар. Улар индустриал жамиятнинг асоси - капитал 
ва мехнат ÿз ÿрнини ахборотлашган жамиятда ахборот ва билимга боглик, деб хисоблайдилар.
Бошка баъзи назариётчилардан фаркли ÿларок бу олимлар инкилобни ижтимоий- 
сиёсий харакат натижаси сифатида эмас, балки жамиятининг синфий тузилишини ижтимоий 
нодифференциал “ахборотлашган жамоа” билан алмаштирувчи “ахборотли портлаш”ида 
^радилар[5].


Хуллас, янги технология ва техникани ÿзлаштириш ижтимоий-сиёсий хаётга бевосита 
боFлик. Улар одамлар ижод килиши ва ташаббус ^рсати ш и учун кулай шарт-шароит яратиши 
лозим. Ахборот технологияси ёрдамида илмий билимлар формаллаштирилади ва айни вактда 
маълумотларни 
ифодалашнинг 
^ргазм али 
шакллари 
(чизмалар, 
графиклар)дан 
фойдаланилади.
Инновация илмий тадкикот фаолиятининг мавжуд шакл ва усулларини янгилашга, 
уларни амалга ошириш учун янги максад ва воситалар яратишга каратилган парадигмал 
фаолиятидир. У олимнинг бутун салохияти ривожланиши, хар кандай, хатто кутилмаган 
холатларга хам тайёр туриши, янги вазиятларга тез мослаша олиши учун хам мухим шарт- 
шароит яратиб беради[6]. Илмий тадкикот фаолияти тÿFрисидаги замонавий карашларда 
кÿпрок унинг инновацион компонентларига алохида эътибор берилмокда. Шунинг учун хам 
хозирда ижодий фаолият деганда, инсоннинг янги моддий ва маънавий кадриятлар яратишга 
каратилган ва ижтимоий ахамиятга йÿналтирилган инновацион фаолият усули тушунилмокда. 
Айни шу маънода, ижодининг махсус шакли бÿлган илмий ижод хам ÿзига хос инновацион 
характерга эга. Унинг асосий вазифаси эса ходисаларнинг реал имкониятлари ва 
предметларига янгилик киритиш оркали намоён бÿлади.
Х,озирги даврда Республикамизда илмий тадкикот фаолиятининг ривожланиш холати 
ва ундаги структуравий ÿзгаришлар инновацион фаолият билан чамбарчас боFлик. Айникса, 
фаннинг 
ишлаб 
чикариш 
ва 
хизмат 
кÿрсатиш 
сохаларига 
янгилик 
киритишда 
инновацияларнинг ÿрни бекиёс хисобланади. Бу хар йил ÿтказилаётган инновацион FOя ва 
технологиялар ярмаркасида иштирок этаётган ишланмалар тадкимотида ÿз ифодасини 
топмокда. Шу босидан хам мамлакатимизда фан, техника тараккиётини таъминлаш максадида 
инновацион мухитни шакллантириш хамда доимий равишда эвристик фаолиятни 
раFбатлантириб бориш мухимдир.
Инновация деб янги илмий техник ютуклардан самарали фойдаланишга айтилади. Бу 
холатнинг илмий-ижодий фаолиятдаги мухитга мувофиклаштириш, унинг самарасини 
ошириш республикамиздаги фан имкониятларидан тÿлик фойдаланишга катта ёрдам беради. 
Бу жараёнда асосий эътибор ёш авлоднинг энг рационал фаолиятига каратилган. Чунки 
инновацион FOялар жамият тараккиёти учун жуда кучли самара беради. Бундай FOяларни 
ривожлантиришда новаторликнинг ÿрни катта. Чунки айнан новаторлик асосида илмий- 
ижодий фаолият олиб боришнинг янги типик ^риниш ини шакллантириш мумкин. Бу холат 
янги FOя, назария ёки парадигмада бирор хил янгилик устувор бÿлганда содир бÿлади. Уз 
илмий янгиликлари асосида новаторлик шу пайтгача мавжуд бÿлган назарияларни тубдан 
ÿзгартириб юборади ва асосий вазифаси эса бундай янги FOяларни амалий хаётга табик 
этишдан иборат бÿлади. Бунда, у энг аввало, ÿз ихтиролари ёки янги FOяларни амалга ошириш 
учун барча тÿсикларни енгиб ÿтишга харакат килади. Иккинчидан, ÿзи фанга олиб кирган 
янгиликлардан бошка олимлар хам фойдаланишлари учун имкон яратади. Учинчидан, 
самарасиз илмий FOялардан воз кечишга ундайди. Туртинчидан, инновацион FOялар ва шу 
кунгача мавжуд бÿлган конструктив FOялар билан мутаносиб ривожланиши мумкинлигига 
ундайди.

Download 195.64 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling