Donishmand cho’pon

O‘ZBEK XALQ ERTAKLARI
«Donishmand cho’pon»


Xalq og'zaki ijodi namunalari millatimiz urf-odatlarini, donishmandligi va zukkoligini, qolaversa badihago‘yligini o‘zida aks ettiradi. Shu sabab xalq og‘zaki ijodi — ertak, maqol, matal, naql va aytimlarni ota-bobolarimiz tildan-tilga kо'chirib avlodlarga yetkazadilar. Ular orqali tarixni, madaniyatni о‘rgatadilar, qolaversa, kelajak avlod ongiga millatga xos milliy ruhni singdiradilar. Farzandlarimiz ertaklarni mutolaa qilibr kattalardan tinglab, qahramonlar xatti-harakatlarini kuzatadilar, yaxshilikning doimo yomonlik ustidan g‘alaba qozonishiga guvoh bo‘ladilar, mehr-muhabbat tuyg'usini his qiladilar, odamiylik xislatlaridan saboq oladilar. Ertaklar ayniqsa bolada tafakkur, xayol qilishni, so‘zamollikni, hozir- javoblikni, izzat-hurmat, mehnatni qadrlashni o‘rgatgani tufayli «Ertaklar — yaxshilikka yetaklar» deyiladi.
«Ertaklar sayyorasi» turkumining navbatdagi «0‘zbek xalq ertak- lari» nomli to ‘plamiga xalqimizning qadimiy va mashhur o‘g‘zaki ijod namunalari jamlangan.
Kitob quyi sinf о‘quvchilari, ota-onalar, bog‘cha va maktab muassasalari tarbiyachilariga mo‘ljallangan


tushibdi. Bu cho’ponni so’z bilan enga olmasligiga aqli etib, cho’ponga:
— Tila tilagingni! — debdi. Cho’pon:
— Agar loyiq ko’rsangiz, menga shu shahardan besh ho’kiz terisidek er bersangiz, — debdi.
Podsho cho’ponning tilagini nazariga ilmay, munshisiga qarab:
— Bu cho’ponning nomiga mening tarafimdan «besh ho’kiz terisidek er berilsin», deb vasiqa qilib ber! — debdi.
Munshi vasiqa yozib muhrlatib beribdi. Cho’pon vasiqani olib uyga qaytibdi.
Cho’pon o’zi singari uch-to’rtta do’stini yig’ib, ularga bo’lgan voqeani aytib berib, so’ngra:
— Endi men bir ish qilaman, hamma hayron qoladi, — debdi. Cho’ponning o’rtoqlari:
— Qanday ish qilmoqchisan? — deb so’rabdilar. Cho’pon:
— Hammamiz bir bo’lib, beshta ho’kiz topishimiz kerak. So’ngra men sizlarga qiladigan ishimni aytaman, — debdi. Cho’ponlar bittadan ho’kiz olib kelibdilar. Beshta ho’kizni so’yishibdi. Terilarni bir chekkasidan kanop ip qalinligida qilib qirqibdilar. Teri iplar tayyor bo’lgandan keyin, iplar bilan birga bir qancha qoziqchalar olib shahar qal’asiga kelishibdi. Qal’a bo’ylab qoziqlarni qoqib qoziqlarga teri iplari bog’lab, shaharni aylantirib chiqibdilar. Besh ho’kiz terisidan qilingan ip shaharni aylantirib chiqishga etibdi-yu, shu bilan tamom bo’libdi.
Cho’pon o’rtoqlari bilan shu ishlarni qilib bo’lgandan keyin qo’liga podsho tomonidan berilgan vasiqani olib, podsho oldiga boribdi. Cho’pon ta’zimni bajo keltirgach, podshoga qarab:
— Ey podsho, o’z farmoningizdan qaytmaysizmi? — debdi. Podsho:
— Muhrim bo’lsa qaytmayman, — debdi. Cho’pon qo’lidagi vasiqani ko’rsatib:
— Mana shu vosiqaga binoan shu shahar butun xalqi bilan meniki bo’ldi, — debdi.