Донли экинлар маъруза матни

Qovun pashshasi Muiorardalis rardalipa Vig. Pashsha lichinkalari qovun 
etini yeb, tamomila yaroqsiz qilib qo’yadi. Odatda pashsha tekkan qovunlar chiriydi. 
Tarvuz ham pashsha lichinkalaridan qisman zararlanadi. 
Voyaga yetgan pashsha xira, sariq yoki och zarg’aldoq tusli, ko’kragi esa 
tilla rang tuk bilan qoplangan, ko’kragi bo’ylab ikkita ravshan yo’l o’tadi, ular 
uchta zarg’aldoq chiziq bilan chegaralangan, qalqoni oq. 
 
 
6-rasm. Qovun pashshasi imagosi. 
Tanasining pastki tomoni va oyoqlari ustki tomonidan ravshanroq, 
qanotlarida uchtadan sariq ko’ndalang yo’li bor. Orqa oyoq sonlari birmuncha 
yo’g’on. Lichinkasi oq, tanasi oldingi uchidan orqa uchiga qarab sekin-asta 
yo’g’onlashib boradi, qornining orqa uchi tikka kesilib tushgan, so’nggi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

20 
segmentining uchida ikkita do’mboqcha bor, anal teshigi uzunasiga ketgan, 
tanasining uzunligi 1 sm gacha boradi. S o x t a p i l l a s i cho’zinchoq oval shaklda, 
sariq-qo’ng’ir, uzunligi 7-8 sm. 
7-rasm. Qovun pashshasi qovundagi zarari. 
Qovun pashshasi yangi mintaqalarga asosan lichinkalik stadiyasida (shu 
lichinkadan zararlangan qovun va tarvuz bilan) o’tadi. Qovun pashshasi poliz 
tuprog’ining yuza qatlamida g’umbaklik stadiyasida qishlaydi. Tuproq harorati 
20°S dan past bo’lmaganda g’umbakdan pashsha paydo bo’lib, yuzaga chiqadi. 
Erkak va urg’ochi pashshalar qovun va tarvuz shirasi bilan oziqlanadi. Urg’ochi 
pashsha qovun bilan tarvuzni tuxum qo’ygichi bilan teshadi. Pashsha g’umbakdan 
chiqqach 6-7 kundan keyin tuxum qo’ya boshlaydi; tuxum qo’yish bir oygacha 
cho’ziladi. Urg’ochi pashsha tuxumlarini qovun-tarvuz po’stining ostiga (ayniqsa 
qovunga) qo’yadi: pashsha qovun-tarvuzni tuxum qo’ygichi bilan teshib, unga 
bitta tuxum qo’yib ketadi. Bir qovun yoki tarvuzga bir necha tuxum qo’yishi 
mumkin. Urg’ochi pashsha umrida 100-200 ta tuxum qo’yadi.2-7 kundan keyin 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

21 
tuxumdan chiqqan lichinkalar qovun-tarvuz eti bilan oziqlanadi. Lichinkalar yozda 
8-13 kunda rivojlanadi, kuzda esa rivojlanish 18 kunga cho’ziladi. Oziqlanib 
bo’lgan lichinkalar qovun-tarvuzdan chiqib, yaqin oradagi tuproqda g’umbakka 
aylanadi. Soxta pillalardan bir qismi (taxminan 27 %) kelgusi yil ko’klamgacha 
diapauzaga kiradi, qolganlaridan esa 13-20 kundan keyin yangi nasl pashshalari 
chiqadi, ular tez orada tuxum qo’ya boshlaydi. 
Qovun pashshasi yiliga 2-3 nasl beradi, shu bilan birga ikkinchi nasl 
g’umbaklari diapauzaga birinchi nasl g’umbaklaridan ko’ra ko’proq kiradi. 
Qovun pashshasi tushgan joylardan bu hasharot yo’q joylarga qovun-tarvuz 
keltirishni ta’qiqlash karantin chorasi hisoblanadi. 
Qovun pashshasiga qarshi kurash uchun kimyoviy usullar hali ishlab 
chiqilgani yo’q. 
Qovun pashshasi soxta pilla stadiyasida bo’lgan davrda tuproqqa, 
masalan, dixloretan yoki serouglerod solib fumigasiya qilishni perspektiv chora 
deb hisoblashga asos bor, ammo tuproqni bunday fumigasiya qilish hali amaliyotda 
sinab ko’rilgani yo’q. Agrotexnika choralaridan-qovun va tarvuz ekiladigan 
dalalarni kuzda shudgorlab qo’yib, qovunni mumkin qadar ertaroq ekib olish usuli 
qo’llaniladi.