Duniyadaǵı tariyxıy processlerdiń, onıń ayrıqsha táreplerin yamasa basqıshların derektanıwsız úyreniw múmkin emes: dereklerdi toplaw, tańlaw hám sın pikir bıdırdıw tariyxıy bilimlerdiń tiykarı bolıp esaplanadı

§ 4. Birinshi ótiw dáwiri
Birinshi ótiw dáwiri VII—X úrim-putaqlar húkimranlıǵın óz ishine aladı, biraq ol eki basqıshtı ajıratıp turadı : VII—VIII úrim-putaqlar húkimranlıǵı, áyyemgi patshalıqtıń tikkeley miyrasxorları hám IX—X úrim-putaqlar húkimranlıǵı, áyyemgi patshalıq dáwirinen talay parıq etedi.
Pútkil dáwir derlik tek epigrafik material menen hújjetlestirıledi, bul waqtıniń krizisi ózgesheligin jaqsı sáwlelendiredi, biraq waqıyalar rawajlanıwın hesh bolmaǵanda geypara tolıq maǵlıwmatlar menen gúzetip barıw ushın ele de maǵlıwmat az bolıp tabıladı; materiallıq mádeniyat estelikleri de bar. [31]
Dáwirdiń ayriqsha qásiyetleriniń eń zárúrli nátiyjeleri sol dáwir paytaxtları aymaǵında alıp barılǵan izertlewler nátiyjesinde alınǵan : Memfis (sol kúnlerde qala Jedisut dep atalǵan ), Gerakleopol, Thebes.
Memfis hám qulandılıq dáwirinde Mısırtiń eń ullı qalası hám bunnan tısqarı, tekǵana administraciya orayı, bálkim mámlekettiń áskeriy kúshiniń orayı da bolǵan. On mıń jawınger — bul dáwirdiń táliymatı avtorı Gerakleopol patshasınıń sózlerine kóre, qalanıń áskeriy potencialı.
Shama menen birdey sózlerde hám biz aytqanımızday, nomerler Mısırdıń paytaxtı Thebes hám Gomerdi suwretleydi:" hár eki júz áskeriy jerden jawınger atlarǵa shıǵısta júz dárwaza bolǵan do'l": 200 x100 \ u003 d 20 mıń. ókiniw menen aytamız, qala ele da qazib alınbaǵan. Dáslepki XI úrim-putaq patshahlari (kerisinshe patshahlar), olardıń zodagonlari hám saray xalqı qábirleri málim bolıp, olardıń rezidenciyası — Thebes qasında qazilgan.
Gerakleopol nekropollari qazılǵan, biraq birinshi ótiw dáwiri tariyxında hesh qanday nátiyje bermegen. Gerakleopol aymaǵında IX—X úrim-putaqları dáwirindegi zárúrli nekropoldı jańalıq ashqan Italiyalıq arxeologlardıń jumıslarınıń xoshametlentiretuǵın nátiyjeleri haqqında házir biliw qızıqlaw edi.
Dáwir tariyxı haqqında zárúrli maǵlıwmatlardı joqarı Mısırdıń XII hám XIII atlarınıń qábirlerinde (házirgi Deyr el, xalıq-Gebravi hám Asyutda) hám eki qábirde tabamız.
Bul dáwirden baslap IX—X úrim-putaqları patshahlarinan biri tárepinen onıń miyrasxorı Merikar ushın jazılǵan ájayıp siyasiy dóretpe payda boldı, bul mámlekettiń jaǵdayı hám patsha tárepinen wayranshılıqqa qarsı gúresiw, sırtqı dushpanlardıń shabıwılı, kóterilisler hám basqalar. úrim-putaqlar.