Dunyo dinlari tarixi o‘rta umumta’lim muassasalarining 10-sinflari va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari uchun darslik
Download 2.32 Mb. Pdf ko'rish
|
Dunyo dinlari tarixi. 10-sinf (2017, Z.Islomov, D.Rahimjonov)
|
Abu Rayhon
Beruniy 9 FAN VA DIN 2-§ FAOLLASHTIRISH UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 1. Sizningcha, ilm-fan va din o‘rtasida qanday bog‘liqlik bor? 2. O‘rta asrlar musulmon Sharqida fan va texnika taraqqiyotiga nima sabab bo‘lgan? 3. Islom dinida ilm-fanga qanday munosabat bildiriladi? 4. Buxorodagi Ulug‘bek madrasasining peshtoqiga ilm bilan bog‘liq qan- day hikmat bitilgan? 5. Quyida berilgan rasmlar asosida dinning ilm-fan, madaniyat taraqqi- yotiga ta’siri haqida fikr yuritib ko‘ring. Fan va din har doim o‘zaro yaqin munosabatda bo‘lib kelgan. Tarixda ular- ning munosabati turli shakllarda namoyon bo‘lgan. Qadim gi Yunonistonda Suqrot, Aflotun, Arastu uchun fan va din deyarli bir soha — falsafa bo‘lib, u «Fizika» va «Metafizika» qismlariga bo‘lingan. Ke yinroq matematika, astro- nomiya va tibbiyot rivojlana boshlaganda ham fan va din o‘zaro uyg‘unligini saqlagan. Xuddi shunday munosabat Konfutsiy, Forobiy, Ibn Sino, Alisher Na- voiy va bosh qa Sharq mutafakkirlari faoliyatida ham kuzatiladi. Ellinizm va o‘rta asr Sharqida fan va din bir-birini to‘ldirgan. Ular orasida- gi ayrim kelishmovchiliklar murosasiz ixtilof darajasiga yetmagan. Sharqda fan 10 va din mutanosibligi natijasida XV asrgacha matemati- ka, astronomiya, tibbiyot, kimyo va boshqa aniq va tabiiy fanlar yuksaldi. XVI asrdan boshlab esa bu mintaqada ilm-fan, shuningdek, diniy ilmlar ham turg‘unlik davrini boshdan kechirdi. Bu davrda fanning, aynan diniy ilmlar- ning inqirozga yuz tutishiga dinning ma’rifiy mohiyatini chuqur anglamagan mutaassiblar sabab bo‘ldi. Yevropa Sharqdan falsafa va tabiiy fanlar estafetasini olib, XVI asrdan jadal rivojlanishni boshlagan bo‘lsa- da, bu yerda fan mutaassib ruhoniylar tomonidan ta’qib qilindi. Fan va din tarixidagi bu munosabat ular o‘rta- sida murosasiz kurash davrini keltirib chiqardi. Fan va san’atda Uyg‘onish davrining, dinda esa katolitsizm- ning markaziga aylangan Italiyada bu qarama-qarshi- lik o‘zining avj pardasiga chiqdi. Fan va adabiyot dinni yolg‘onga chiqardi, nafaqat ruhoniylar, hatto Xudo usti- dan pamflet (hajviy tanqid)lar yozildi. Din ham fandagi deyarli har bir yangilikni kufr- ga yo‘ydi. Reformizm (Lyuter, Kalvin, Erazm Rot- terdamskiy) ta’sirida bu qarama-qarshilik nisbatan tinch roq jabha — g‘oyalar kurashiga ko‘chsa-da, lekin shiddatini susaytirmadi. XIX asrda paydo bo‘lgan bir tarafdan «din — afyun», ikkinchi tarafdan «Darvinning o‘zi maymundan tarqagan» kabi da’volar asorati hozirgi kunda ham seziladi. Fan va din o‘rtasidagi kurashga siyosatning aralashuvi bir qancha fojialarni keltirib chiqardi. Ayniqsa, hokimiyat «jango var» Download 2.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|