Du’ziwshiler: Aliyeva Albina,Ochilova Marhabo, Mirxanova Zilola, Eraliyev sherzod,Nuriddinov Asliddin,Ramazonov Sherbek. Taqrizchilar

SORAWLAR

1. 
   UsI suwrette qanday process ko’rsetilgen ham su’wrettegi organizmnin’ bo’lip shig’ariw sistemasin tu’sindirin’.
   

2. 
   Kestede mitotik processtin’ basqishlarin suwretleytug’in nomerlerdin say keletug’in nomerlerdi jazin’. Har bir basqishta qanday processler ju’z beredi.
   

3. 
   Usi suwret tiykarinda DNK qos spiralinda vadorot baylanislar ha’m fosfodiefir baylanislar qanday payda boliwin tu’sindirin’.
   

4. 
   Suwrette ko’rsetilgen organizmnin’ dem aliw qa’siyetleri.
   

5. 
   Nukleotidler uliwma saninin’ 20% ni quraytin DNK molekulasinin’ bir s h n j i r i n i n’ pirimidin tiykarlarinin’ uliwma sani 600 . usi DNKnin’ fosfodiefir baylanis sanin aniqlan’.
   
6. 
   Ontogenezdin’ o'zine tan qa’siyeti ha’m og’an xarakterli bo'lgan organizmler topari o'rtasida s a ‘ ykesliklerdi ornatin’.
   

Qa’siyetler	Organizimler topari
Bu’rtikleniw arqali ko'beyiw organ sistemasinin’ barlig’i diffuz tu’rdegi nerv sistemasi ush uriq qabatlarinin’ rawajlaniwi eki qabatli uriqtin’ rawajlaniwi	Buwin ayaqlilar Ishek quwislilar

7. 
   Suwrette ko’rsetilgen organoidtin’ du’zilisi ha’m funkciyalarinin’ qa’siyetlerin ko’rsetin’.
   

1. 
   Dissimilatsiyanin’ ekinshi basqishinda qatnasadi;
   
2. 
   ishki membranada ko'plegen fermentler bar:
   
3. 
   o'z DNKsina iye;
   
4. 
   fotofosforlaniwda qatnasadi;
   
5. 
   bo'liniw arqali ko'beyedi;
   
6. 
   tirishiliktin’ barliq kletkali formalarinda bar.
   

8. 
   To’mende berilgen suwretlerdi tu’sindirin’.
   

a) ; b)
9.Maʼlim bir gennin’ kodlawshi bo’liminde bir neshshe mutatsiyalar (1, 2, 3, 4) aniqlandi. Mutatsiyadan aldin matritsa shinjirg’a komplementar shinjirdag’i nukleotidler
T o ‘ m e n d e g i s h e jaylasqan: ATGACAGCTGCGGAAATG

№

A

T

G

A

C

A

G

C

T

G

C

G

G

A

A

A

T

G

1-mutatsiya

T

2-mutatsiya

C

3-mutatsiya

C

4-mutatsiya

A

1. 
   Mutatsiya na’tiyjesinde sintezlengen beloktag’i aminokislotalardi aniqlan’.
   
2. 
   Mutatsiyanin’ belok funksiyasina taʼsirin aniqlan (neytral, letal).
   
3. 
   Bul tu’rdegi mutatsiyalar tirishiliktin’ qaysi da’rejesinde ju’z beredi?
   

9. 
   Berilgen organizmler misalinda ko'beyiw tu’ri ha’m formalarin ko'rsetin’ ha’m bul ko'beyiw tu’rinin’ evolyutciyadag’i a’hamiyetin aniqlan.
   

Tiri organizmler	Ko'beyiw usili	Tiri organizmler	Ko'beyiw usili
Xlorella		Paparotnik
Spirogira		Tufelka
		Evglena
Qalpaqshali zamarriq		Bezgek paraziti
		Suw o'tlari
Mox		Iyne terililer
Ashitqi zamarrig’i		Amyoba

3. SORAWLAR

1. 
   Tirishiliktin’ molekula darejesi degende ne tu’siniledi ha’m onda qanday processler a’melge asiriladi?
   

2. Meyoz benen mitozdin’ qanday uqsasliq ha’m parqli ta’repleri bar ? Suwrettegi G2 processine ta’riyp berin’, juwabin’izdi tiykarlan.
3. 8- nomer astinda ko’rsetilgen ko’rinisti ta’riyplen’. Xromosomalar to‘plami qansha? Juwabin’izdi tiykarlap berin’.

4. To’mendegi suwretti ta’riyplen’. Suwretlengen procestin’ basqishlarin jaritip berin’..

5. To’mendegi kestede organoidlar duzilisi berilgen, olardi juplap ko‘rsettin’.

1	Kletka uliwma ko’leminin’ 30-50% ni q u r a y d i				A		Kletka orayi
2	Tig’iz jaylasqan bosliqlar sitemasi, vakuolalar ham quwiqshalardan quralg’an				B		Lizosoma
3	Ulken ha’m kishi jalpaq denelerden ibarat				V		Golji kompleksimajmuasi
4	Membranasinda gidrolitik fermentler jaylasqan				S		Mitoxondriya
5	Eki qabat membranalardan ibarat, ishki qabat membranalari kristalar deb ataladi				D		Plastida
6	Ishki qabat membranalari stroma deb ataladi				G		Vakuola
7	Diywali 9 triplet nayshalardan quralg’an				J		Ribosoma
8	Qurami organik birikpeler ha’m duzlardan quralg’an				E		Endoplazmatik to‘r
	1-	2-	3-	4-			5-	6-	7-	8-

6.To’mendegi kestede berilgen aminokislotalar qanday toparg’a tiyisliligin juplap ko‘rsetin’

1	Glitsin, alanin			A	Dikarbon kislotalar
2	Aspartat, asparagin			B	Aminokislotalar
3	Lizin, arginin			D	Monoaminokarbon kislotalar
4	Fenilalanin, tirozin			E	Aromatik aminokislotalar
5	Glitsin, triptofan			F	Geterosiklik aminokislotalar
6	Prolin, oksiprolin			H	Diaminokislotalar
1-		2-	3-	4-		5-	6-

7.To’mendegi suwretti tu’sindirip berin’.

8. Dene salmaǵı 70 kg bolǵan Temurdıń kúnlik ratcionida may hám belok muǵdarı teń. Uglevodlar muǵdarı belok hám maylardıń ulıwma muǵdarınan 2, 5 ese kóp. Kúndelik ratciondagi uglevodlardin’ potencial energiyası 2050 kkal. Biopolimerlerden ajralıp shıǵatin energiyanı (kkal) anıqlań

9. Adamlarda talassemiya tolıq bolmaǵan dominantliq túrine qarap dominant gen tásirinde násillenedi. Oraq ta’rizli kletka anemiya retsessiv qa’siyetli bolıp tabıladı. Bul belgilerdiń genleri autosomalarda jaylasqan hám erkin túrde na’sillenedi. Gomozigotli jaǵdaydaǵı bul belgiler embrional dáwirinde ólimge alıp keledi, geterozigotalarda bolsa kesellik jen’il formada boladi. Saw balalardıń tuwılıw múmkinshiligın (%) digeterozigota ata-analardan tek ekinshi belgi boyınsha anıqlań.
10.To’mendegi kesteden paydalanip sorawlarg’a juwap berin’.
Da’n quramindag’i bazi organikaliq zatlardin’ qurami ha’m olardin’ kaloriyalilig’i

O’nimler	Kaloriya, kkal	100 g qurg’aq o’nim ushin qurami,%
		Belok	Lipidler	Uglevodlar
Grechka	335	12.6	3.3	62.1
Suli	366	11.9	7.2	69.3
Tari	348	11.5	3.3	66.5
Irmik (mannaya krupa)	328	10.3	1.0	67.7

a. Kestede ko’rsetilgen o’nimlerden qaysi biri en’ ko'p belok mug’darin o’z ishine aladi?

2. 
   Kestede ko’rsetilgen o’nimlerden qaysi biri en’ ko'p mug’dardag’i maydi o’z ishine aladi ha’m en’ joqari kaloriyali esaplanadi?
   
3. 
   kestede ko'rsetilgen o’nimlerdin’ qaysi birinde uglevod mug’dari 67 %ten asadi?
   

5 – SORAWLAR

1.

To’mendegilerdi kletka da’rejesine tiyisliligin ajratin’	Kletka da’rejesine tiyisli
mitoxondriyanin’ bolinip ko‘beyiwi; azottin’ dawirli aylaniwi; tegis endoplazmatik to‘rda uglevod sintezinin’ a’melge asiwi; exinokokktin’ finna payda etiwi; manjur kishi turinin’ payda boliwi.

2. 
   Noallel genlerdin’ oʻz-ara taʼsiri na’tiyjesinde F2 de belgilerdin’ ajraliwina tiyisli bilimlerin’izge tiykarlang’an halda kesteni toʻltirin’.
   

№	Taʼsir tu’ri	Organizm	Belgiler	Genotip	F2 de Ajraliw q a t n a s i
1	Komplementar				9:7
2	Komplementar	qabaq formasi	Gardish ta’rizli: D o m a l a q : Uzinsha		9:6:1
3	Komplementar				9:3:3:1

2. 
   Berilgen organizmler misalinda ko'beyiw tu’ri ha’m formalarin ko'rsetin’ ha’m bul ko'beyiw tu’rinin’ evolyutsiyadag’i a’hmiyetin aniqlan’.
   

Tiri organizmler	Ko'beyiw usili	Tiri organizmler	Ko'beyiw usili
Xlorella		Paparotnik
Spirogira		Tufelka
		Evglena
Qalpaqshali zamarriq		bezgek paraziti
		Suw o'tlari
Mox		Iyne terililer
Ashitqi zamarriq		Amyoba

2. 
   Sali o'simligi spermiylerindegi xromosomalar sani makke xromosomalarinin’ n to'plaminan 2 ge artiq. Eger bir tu’p sali o'simliginin’ 1 masaginda 27 da’n payda bolsa, tuqimlang’an orayliq kletkalarda ja’mi xromosomalar sanin tabin’?
   
3. 
   Suwrette ko‘beyiwdin’ qaysi tu’ri ha’m onin’ qaysi fazasi ko'rsetilgen? Usi dawirde xramosomalar to'plaminin’ (n), DNK malekulalar sanin(c) ko'rsetin’. Juwapti tiykarlan’.
   

2. 
   Kletkanin’ boʻliniwinen alg’an bilimlerin’izge tayanip, kesteni toltirin’.