E berdimuratov, Q. Allanazarov, G. Patullaeva qaraqalpaq tili

Tekst

Tapsırma. Berilgen tekstti oqıń. Ondaǵı gáplerdiń bir-biri menen baylanısıwına itibar beriń. Mazmundı túsindiriwge háreket etiń.

Xalıq aldında sóyleytuǵın sóziń gózzal bolsın, bul sózdi xalıq qabıl etsin. Xalıq seniń sóz benen bálent dárejege eriskenińdi bilsin, sebebi adamnın mártebesin sóz arqalı biledi, sózdiń mártebesin adam arqalı bilmeydi. Hárbir adamnıń awhalı, hal- jaǵdayı da óz sózi astında jasırınǵan boladı.

Áy balam, sózdiń aldı hám artın bil, olarǵa ámel qıl, sóylegenińde mánili sóyle, bul sheshenliktiń belgisi bolıp esaplanadı. Eger sóylegen waqtıńda sózdiń qanday mánige iye ekenligin bilmeseń, qusqa usaysań, bunday qustı totı deydi. Totı da sóyleydi, biraq sózdiń mánisin bilmeydi. Sózdi júdá qımbat dep bilgil, sebebi sóz qádirsiz nárse emes. Bilgen sózińdi óz ornında qollanıp bil, waqıttı biykar ótkizbe. (Káyqawıs).

Belgili bir pikirdi tolıq bayanlaw ushın gáplerdi tildegi tiyisli qaǵıydalar tiykarında baylanıstırıp tekst dúziledi.

Mánilik hám grammatikalıq jaqtan bay- lanısqan, bir temanı túsindiriwshi gápler tekstti payda etedi.
Gáp tamamlanǵan oydı bildirse, tekst

oydıń juwmaǵın bildiredi.

Tema teksttegi tiykarǵı pikirdiń ne haq- qında ekenligin kórsetedi. Sonnan kelip shıqqan halda teksttiń teması da bolıwı múmkin.

4. 
   shınıǵıw. Teksttegi gáplerdiń mánilik hám gram- matikalıq baylanısıwına itibar beriń. Ondaǵı waqıya mazmunın sóylep beriń. Ózińiz onnan kelip shıǵıp tema tańlań.
   

Kóp balalar menen men de tolıp harlap aǵıp turǵan japtıń boyına shomılıwǵa bardım. Japta bir aq saqallı arıq ǵarrı belbewlikke kelgen aǵın suwda qolı menen balıq uslaytuǵın kisidey qarmalanıp bir nárseni izlep júr. Balalardıń birewi: — Ata, suwǵa bir nárseńiz túsip ketti me? — dep edi, sonda ǵarrı:

• 
  Belbewimde judırıqtay bir bólek qantım bar edi. Suwdıń boyına kelip sheshinip, suwdan túsip óteyin dep endi belbewimdi sheshe bergenimde, belbewimdegi qantım suwǵa dumalap tústi de ketti,
  

• 
  dedi. Buǵan balalar shaqaq urıp kúlisti.
  
  • 
    Ata, aǵıp turǵan suwda qant tura ma, qashshan-aq erip ketken ǵoy, — dep kúlisti. Sol balalar menen men de kúldim... (Q.A.).