Ә жинияз атындағы нөкіс мемлекеттік педагогикалық институты бастауыш білім және спорт тәрбие жұмысы «математика оқыту методикасы»

II-ТАРАУ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
2.1 Дидактикалық ойындар кіші жастағы оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру құралы ретінде білім берудің табыстылығының шарты ретінде
Дидактикалық ойын - бұл зерттелетін жүйелерді, құбылыстарды, процестерді имитациялық модельдеудегі белсенді әрекет. Ойынның басқа әрекеттерден басты айырмашылығы оның пәні адам әрекетінің өзі болып табылады. Дидактикалық ойында әрекеттің негізгі түрі ойынға ұласып, бірлескен ойын оқу әрекетінің ерекшеліктерін игеретін оқу әрекеті болып табылады [11:139].
Дидактикалық ойындар тәрбиелік сипаттағы тапсырманың – оқу тапсырмасының болуымен сипатталады. Ересектер оны басшылыққа алады, осы немесе басқа дидактикалық ойынды жасайды, бірақ олар оны балаларға арналған ойын-сауық түрінде киеді.
Дидактикалық ойынның маңызды белгісі - оны кез келген басқа әрекеттен ерекшелендіретін тұрақты құрылым. Дидактикалық ойынның құрылымдық компоненттері: ойынды құрастыру, ойын әрекеттері мен ережелері.
Ойын ниеті , әдетте, ойын атауында көрінеді. Ойын әрекеттері оқушылардың танымдық белсенділігіне ықпал етеді, олардың қабілеттерін көрсетуге, ойын мақсатына жету үшін білім, білік, дағдыларын қолдануға мүмкіндік береді. Ережелер ойынды басқаруға көмектеседі. Олар балалардың мінез-құлқын және олардың бір-бірімен қарым-қатынасын реттейді. Дидактикалық ойын белгілі бір нәтиже береді, ол қорытынды ойын болып табылады, ойынның толықтығын береді. Ол ең алдымен қойылған тәрбиелік міндетті шешу түрінде әрекет етеді және оқушыларға моральдық және психикалық қанағаттанушылық береді. Мұғалім үшін ойын нәтижесі әрқашанда оқушылардың білімді меңгерудегі немесе оларды қолданудағы жетістігінің көрсеткіші болып табылады.
Дидактикалық ойынның барлық құрылымдық элементтері өзара байланысты және олардың ешқайсысының болмауы ойынды бұзады.
Халықтық педагогикада қалыптасқан дидактикалық ойындарды балаларды тәрбиелеу және тәрбиелеу мақсатында кеңінен қолдану дәстүрі ғалымдардың еңбектерінде және көптеген мұғалімдердің практикалық іс-әрекеттерінде дамыды.
Үстел ойындары қоршаған орта туралы идеяларды нақтылауға, білімді ынталандыруға, ойлау процестері мен операцияларын (анализ, синтез, жалпылау, жіктеу және т.б.) дамытуға бағытталған.
Үстелге басылған ойындар бірнеше түрге бөлінеді: жұптастырылған суреттер, лото, домино, бөлінген суреттер және жиналмалы сүйектер.
Сөздік ойындар. Бұл топқа «Бояулар», «Тыныштық», «Ақ-қара» т.б көптеген халық ойындары кіреді.Ойындар зейінді, ұшқыр ойды, жылдам әрекет етуді, байланыстырып сөйлеуді дамытады.
Дидактикалық ойынның құрылымы, оның міндеттері, ойын ережелері, ойын әрекеттері объективті түрде әлеуметтік белсенділіктің көптеген сапаларын дамыту мүмкіндігін қамтиды.
Осылайша дидактикалық ойында бала өзінің мінез-құлқын, іс-әрекетін жобалауға мүмкіндік алады. Дидактикалық ойын шартты түрде бірнеше кезеңге бөлінеді. Әрқайсысы балалардың белсенділігінің белгілі бір көріністерімен сипатталады. Бұл кезеңдерді білу мұғалімге ойынның тиімділігін дұрыс бағалау үшін қажет. Бірінші кезең баланың ойынға, белсенді әрекетке ұмтылуымен сипатталады. Ойынға қызығушылықты ояту үшін әртүрлі әдістерді қолдануға болады: әңгімелесу, жұмбақтар, рифмаларды санау, өзіңізге ұнайтын ойынды еске түсіру. Екінші кезеңде бала ойын тапсырмасын, ойын ережелері мен әрекеттерін орындауға үйренеді. Бұл кезеңде адалдық, жігерлік, табандылық, сәтсіздіктің ащысын жеңе білу, өзінің ғана емес, жолдастарының табысына қуана білу сияқты маңызды қасиеттердің негізі қаланады. Үшінші кезеңде ойын ережелерімен бұрыннан таныс бала шығармашылықты көрсетеді, өз бетінше әрекеттерді іздеумен айналысады. Ол ойында қамтылған әрекеттерді орындауы керек: болжау, табу, жасыру, бейнелеу, көтеру. Олармен сәтті күресу үшін тапқырлықты, тапқырлықты, жағдайды басқара білуді көрсету керек. Ойынды меңгерген бала оның ұйымдастырушысы да, белсенді қатысушысы да болуы керек. Ойынның әрбір кезеңі белгілі бір педагогикалық міндеттерге сәйкес келеді. Бірінші кезеңде мұғалім балаларды ойынға қызықтырады, жаңа қызықты ойынға қуанышты күтуді тудырады, ойынға деген құштарлықты тудырады. Екінші кезеңде мұғалім тек бақылаушы ғана емес, сонымен бірге ойын барысында балалардың мінез-құлқын әділ бағалау үшін дер кезінде көмекке келуді білетін тең құқылы серіктес ретінде әрекет етеді. Үшінші кезеңде дефектологтың міндеті – ойын есептерін шешуде балалардың шығармашылығын бағалау.
Сонымен дидактикалық ойын балалардың өз бетінше ойлауын тәрбиелеудің қолжетімді, пайдалы, тиімді әдісі болып табылады. Ол арнайы материалды, белгілі бір шарттарды қажет етпейді, тек ойынды тәрбиешінің өзі білуі керек. Бұл ретте ұсынылып отырған ойындар белгілі бір жүйеде қажетті әдістеме арқылы ойналған жағдайда ғана өз бетінше ойлауды дамытуға ықпал ететінін ескерген жөн.