E nuritdinov

Elektrokardiografiya-yurakda qo'zg'alish jarayonini tekshirish usuli 
 
Odam  organizmining  boshqa  hujayra  va  to'  qimalari  kabi  yurak  mushaklari  ishlab 
turgan vaqtda ham biotok ar (elektr hochw an) ^ pa^o bo'ladi. Yurakning qo'zg'algan 
va qo'zg'almagan qismlari о rtasida potensiallarining tafovuti (farqi) paydo bo'lganda 
elektr  hodi  as,  butun  tana  bo'ylab  tarqaladi.  Yuqorida  aytib  o'tgan.mizdek  qo  zg  a 

---

 
35 
uvchan  to'qimalarning  hammasi  tinch  turganda  ular  musbat  elektr  ^f^a  efa  boldi; 
qo'4'alish paydo bo'lganda qo'zg'a gan W™*™^ m™$0 bo'lib qoladi. Yurak ham bu 
qonunga bo ysunadi. Qo zg alish ^ payao bo'lganda, ya'ni manfiy elektr zaryadi hosjl 
bo'lganda  qo  zg  a  g^n  joy  o'rtasida  potensiallar  farqi  hosil  bo'ladi  -  Qo'zg'ahsh  ' 
агауош  tarqalgan  sayin  ko'proq  joylar  manfiy  zaryadli  bo'hb  qoladi  Shu  bois  у 
angidan  yangi  joylarda  potensiallar  farqi  vujudga  kelaveradi  ^km  qo  zg  impulsliri 
o'tib ketgan joylarda yana musbat ^/^^tuqtasidan 
Yurakda   potensiallar   farqini   yurak   maydonlarimng   ikki   ""Я^юа yozib olingan 
chiziq elektrokardiogramma (EKG) deb atalad, ai-rasm). Buni     ilk    bor     1887     
yilda     A.D.Uoller    o'rgamb     ^ЧЧ^^ 
elektrokardiogrammani yozib oladigan asbobnlb/h903b. ^1 уя bt ^ usulni kashf etgan. 
Elektrokardiografiya  nazariyasim  ishlab  chiqishda  ^  a  bu  i  usulm  klinika  hayotida 
joriy etishda rus olimi A.F.Samoylovnmg ham xizmati juda 
yuragidagi  biopotensiallarni  yozib  olish  ^"  clektrokardiografiyaninge  xizmati  juda 
katta.  To  ^ап!^  b  oelek  nk  hodisalarni  yozib  olish  uchun  ishlauladigan  torh 
g»Jvanomeltr  Man  ossillograf  qanday  prinsipda  tuzilgan  bo'lsa,  elektrokardiograf 
ham shunday 
prinsipda tuzilgan. . 
.   „ .   nr..ya'oi;4hini 
Elektrokardiografa yurakning qisqarishmi emas, balki qo zg alishmi qayd qiladi. Buni 
yozib  olish  uchun  potensiallar  qo  1  -  oyoq  ardan  ^va  kArak  qafasining  ma'lum 
nuqtalaridan  olinadi  Ко  pmcha  ekktrodlar  badanga  uchta  standart  usul  bo'yicha 
ulanadi: 
1-usul; 
- 
о 
ng 
qo 
b 
an 
chap 
qo'l; 2-usul - o'ng qo'l bilan chap oyoq va 3-usul - chap qo l_bilan chap oyoq. Zarurat 
bo'lganda  elektrokardiogramma  ko'krak  qafaeming  boshqa  nuqtalaridan  ham  yozib 
olinadi. (21 va 22-rasmlar.) 
uam;eha  hir  Sog'lom  odamlarning  hammasida 
elektrokar^ogramrna hamis ha bir xilda bo'lib, beshta tishdan iborat va P, Q, R, S,  Т 
harflan bilan ЬС'8'£±    bo-taaiarning    qo'zg'alishini,    Q,    R,    S,    Т    ftjhhn    «. 
qorinchalarning  qo'zg'alishini  aks  cmdi.  Uch  katta  ushlari-  P,  R,  Т  yuqonga  ikki 
kichik  tishlar  pastga  qaratilgan  bo'ladi.  R-tishi  chap  va  o'ng  bo'lmachalarda  hosil 
bo'ladigan  potensiallar  majmuasini  aks  ettiradi,  lining  vaqti  0  1  s  ga  teng.  PQ 
sigmenti  qo'zg'alishning  bo'lma-qorinchalai  tugunidan  o'tishiga  mos  keladi,  uning 
vaqti 0,12 - 0,18 soniyaga teng. 
QRST kompleksi qo'zg'alishni qorinchalar miokardida hosil bo'lishi va tarqalinishini 
aks  ettiradi,  shu  sababli  u  qorinchalar  kompleksi  deyiladi.  Qorinchalar  qo'zg'alishi 
qorinchalararo  to'siqning  dcpolarizatsiyasidan  boshlanadi  va  shu  bois  Q  tishi  pastga 
qaratilgan bo'ladi. 
EKG - da R tishi eng baland bo'lib qo'zg'alishni qorinchalar asosida tarqalishini aks 
ettiradi, S tishi esa qo'zg'alishni butunlay qorinchalarda tarqalinishi va yurakda kelib 
chiqayotgan  potensiallarning  farqini  aks  ettiradi.  QRS  kompleksi  bo'lmalarning 
repolarizatsiyasiga  mos  keladi  uning  vaqti  0,06-0,09  s  ga  teng.  Т  tishi  miokard 
hujayralari 
membranasida 
potensialning 
tiklanishini, 
ya'ni 
miokardning 
repolyarizasiyasHii  aks  ettiradi.  Miokardning  turli  tolalarida  repolarizatsiyaning  bir 
vaqtda  o'tmasligi  sababli  Т  tishi  eng  o'zgaruvchan  bo'ladi.  TP  sigmenti  yurakning 
tinch holati umumiy pauza va diastolaga mos keladi. 
QRST kompleksining umumiy vaqti (davomligi) 0,36 s ga teng. 
Yurakning  bir  ish  siklida  uning  turli  bo'limlarida  depolarizatsiya  v  л  repolarizatsiya 

---

 
36 
jarayonlari  bir  vaqtda  o'tmaydi,  shu  sababli  ular  orasida  potensiallar  farqi  o'zgarib 
turadi.  EKGning  ikki  nuqtalarida  eng  kuchli  potensiallarning  farqini  bog'lovchi 
shartli chiziq yurakning elektrik o'qi deb ataladi. 
22-rasm.  Ikkinchi  usuldagi  odarn  elektrokardiogrammasining  tasviri  P,  Q,  R,  S,  Г 
tishlar:  chiziqlar  orasidagi  vaqt  I  mm  ni  tashktl  etaclt  (bu  yeraa  kattalashtirih 
ko'rsatilgan). 
, 
Jismoriiy mashqlar va sport bilan shug'ullanadigan kishilar clcktrokardiogrammasida 
tishlar  yirikroq  bo'ladi  va  bu  уигак  mushaklarming  qisqarish  kuchini  ko'rsatadi. 
Aksmcha  jismomy  chiniqmagan  kishilarda  tishlar  mayda  bo'ladi.  Bundan  tashqan, 
уигак  kasalliklarida  ham  elektrokardiogramma  tishlarinmg  hajmi,  shakli  va  uiar 
orasidagi  masofa  kasallikning  turiga  va  yurak  mushaklarming  qaysi  qismi 
/ararlanganligiga  qarab  turlicha  o'zgaradi.  Agar  bo'lmacha  mushaklan  zararlangan 
bo'lsa,  R  tish  o'zgaradi,  qorinchalar  mushaklan  zararlangan  bo'lsa,  QRST  tishlar 
o'zgaradi. Shunga qarab kasalhk amqlanadi va shifokorlar tomonidan davolanadi.