Э. Т. Бердиев, Э. Т. Ахмедов табиий доривор ўсимликлар


Download 5.03 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/89
Sana31.01.2024
Hajmi5.03 Kb.
#1827886
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   89
Bog'liq
dorivor-simliklar

Витаминлар– vitaminum – (латинча vita – ҳаёт ва амин NH группа-
си) дармондори – инсон, ҳайвонлар ва ўсимликлар организмининг ҳаё-
тий фаолияти учун зарур моддалардир, улар модда алмашинувида му-
ҳим роль ўйнайдилар. Витаминларни кашф этилиши рус олими Н.И. 
Лунин номи билан боғлиқ. У озиқ-овқат маҳсулотларида хаёт учун за-
рур бўлган қандайдир моддалар борлигини 1880 йилда тажрибаларда 
исботлаб берди. 
Н.И. Лунин қаймоғи олинмаган сут билан боқилган оқ сичқонлар-
нинг соғлом ва яхши ўсганлигини, сут таркибидаги асосий моддалар 
аралашмаси – оқсил-казеин, ёғ, сут қанди, туз ва сув аралашмаси билан 
боқилган оқ сичқонларни эса нобуд бўлганлигини аниқлаган шу тажри-
ба асосида табиий сутда тирик организмлар учун зарур яна қандайдир 
биологик фаол моддалар борлигини тахмин қилган.
Бу ўша даврларда фанга номаълум бирикмаларга нисбатан “вита-
мин” терминини қўллашни поляк олими К. Футк 1912 йилда таклиф эт-
ган. Витаминлар инсон организмига асосан озиқ-овқатлар билан киради. 
Демак, витаминлар тирик организмлар учун муҳим ахамияти бўлган, 
турли кимёвий тузилишига эга бўлган органик бирикмалардир. Оқсил, 
ёғ ва углеводларга нисбатан кам миқдорда талаб этиладиган бу бирик-
малар ферментлар молекуласи таркибига кириб, тўқималардаги модда-
лар алмашинувида фаол иштирок этади. Ҳозирги пайтда 40 га яқин ви-
таминлар аниқланган ва уларнинг ҳар бири ўзига хос физиологик вази-
фани бажаради. Агар, узоқ пайт кундалик овқат таркибида бирон-бир 
витамин етишмаса, унинг организмда бажарадиган функцияси бузилади 
ва витамин етишмовчилиги келиб чиқади. 
Инсон ва ҳайвонлар организмига витаминлар фақат овқат билан 
киргани учун озиқ – овқат таркибида уларнинг кам бўлиши ёки бутун-
лай бўлмаслиги гиповитаминоз ва авитаминоз деб аталадиган оғир ка-
салликларни вужудга келтиради. Агар инсон организмида бирор вита-
минни мутлақо бўлмаслиги авитаминоз, унинг миқдори камайса гипо-
витаминоз, меъёридан ортиб кетса гипервитаминоз деб аталади. Бу ҳо-
латларнинг ҳар бирида ўзига хос касаллик аломатлари намоён бўлади, 
улар гиповитаминоз А, авитаминоз С ва хоказолар кўринишида номла-
надилар. Ҳамма витаминларнинг кимёвий тузилиши аниқланганлигига 


21 
ва кимёвий номга эга бўлишига қарамасдан ҳозиргача улар аксарият ло-
тин алфавити ҳарфи билан ифодаланиб келинмоқда. 
Витаминлар одатда, икки синфга – сувда эрийдиган ва ёғда эрийди-
ган витаминларга бўлиб ўрганилади. Сувда эрийдиган витаминларга – 
аскорбин кислотаси (С витамини), В гуруҳ витаминлари, ёғда эрийдиган 
витаминларга ретинол (А витамини) кальциферол (Д витамини), токо-
ферол (Е витамини), филлохинон (К витамини) киради [30]. 

Download 5.03 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   89




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling