Ecologiya MurodovSh lot doc

ammiak, antraksolit, antratsit, appatit, berilliy, biofilli element, 
bitumlar, bor, gipoktsiya, grafitizatsiya, diatolit, dissotsiya, 
izotoplar, indol, kaltsit, karbomil, kerogen, litiy, metomorfik tog’ 
jinslari, 
metomorfizm, 
marmar, 
nitratlar, 
nitritlar, 
oksigemoglobin, organogenli tog’ jinslari, cho’kindi tog’ 
jinslari, radionuklid,siderit, spongolit, slantslar, strontsiy, 
superfosfat, trepel, fossilizatsiya, fosfatlar, tseziy, endo, enzimlar, 
yuvinel suvlar, yashma. 
5.1 Global aylanish. Yerdagi moddalar hamma materiya 
kabi harakatda bo’ladi. Bu harakatning tavsifli xususiyati uning 
davriyligidir. Davr yerdagi moddalarning elementar aylanishini 
tashkil etuvchisi hisoblanadi. 
Aylanishlarning katta (geologik, abiotik) va kichik 
(biologik, biogen, biotik) turlari hamda ayrim elementlar va 
ularning birikmalarini aylanishlariga bo’linadi. Aylanishni 
harakatlantiruvchi kuch Quyosh energiyasi va qisman Yerning 
ichki issiqligi hisoblanadi. 
5.2 Katta aylanish. Bu aylanish quyidagilardan iborat, yer 
usti va yer ustiga yaqin magmatik tog’ jinslari havo va suv 
agentlari (xuddi shunday bular ham aylanish tarkibiy qismi 
hisoblanadi) ta‘sirida nurashga duchor bo’ladi, yemirilgan 
mahsulotlar, shuningdek suvda eriydiganlari Jahon okeani va 
53 
68 

---

www.qmii.uz/e-lib 
www.qmii.uz/e-lib 
mumkin. Masalan, doimiy yam-yashil janubiy o’simliklar ko’proq 
kontinental iqlimda o’rmonlarning yuqori himoya yaruslarida 
o’sishga moslashgan. Bu holatda iqlim omili biotik omil bilan 
o’rin almashtiradi. Biroq bitta ekologik omilni boshqasi butunlay 
o’rnini bosa olmaydi.