Ecologiya MurodovSh lot doc

4.9 
Organik 
moddalarning 
parchalanishi. 
Organik 
molekulalarning parchalanishiga (degradatsiya) olib keluvchi va 
59 
62 

---

www.qmii.uz/e-lib 
www.qmii.uz/e-lib 
beradi. Fotosintezda organik modda hosil bo’ladi va energiya 
to’planadi. Nafas olishda organik modda va energiyaning bir 
qismi sarflanadi. Agar modda to’planish jarayoni nafas olish 
jarayonidan ustun bo’lsa, ekotizim biomassasi o’sadi. 
Tirik organizmlarda organik moddalarning parchalanishi 
metobolizm deb yuritiladi. Metabolizm – biokimyoviy reaktsiya 
va tirik hujayralar, energiya o’zlashtirish yig’indisii bo’lib, muhit 
va organizmlarning modda almashinuvi bilan ro’y beradi. 
Nafas olish aerob va anaerob bo’lishi mumkin. Aerob nafas 
olish fotosintezga teskari jarayon. Anaerob nafas olish kislorod 
aralashuvisiz sodir bo’ladi. 
4.5. Energiyani qayta hosil qiluvchi xujayralar. Inson va 
hayvon hujayralari yashash uchun energiyani, oqsillarni, 
uglevodlarni xazm qilish orqali oladi. Hazm qilish organlarida ular 
aminokislota, qand, glitserin, yog’ kislotalariga parchalanib 
hujayra ichiga tushadi va qayta parchalanadi. Bu jarayon ikki
bosqichda amalga oshadi. Oldin oziq modda kislorodsiz mayda 
bo’laklarga parchalanadi. Masalan, glyukoza molekulasidan ikki 
molekulali pirouzum kislotasi hosil bo’ladi: 
C
6
H
12
O
6
→ 2C
3
H
4
O
3
 + 4H 
Keyin pirouzum kislotasi kislorod bilan birgalikda is gazi va 
suvgacha tushadi 
2C
3
H
4
 + 5O
2
 → 6CO
2