3-ma’ruza. Mavzu: EKOLOGIK OMILLAR
3.1 Ekologik omillarning umumiy ta‘rifi
3.2 Ekologik omillar tasnifi
3.3 Abiotik omillar
3.4 Biotik omillar
3.5 Ekologik chidamlilik va valentlik
3.6 Ekologik omillarning mintaqaviyligi
3.7 Stenobiontli va evribiontli organizmlar
3.8 Cheklangan omillar
3.9 Minimum qonuniyatlari
3.10 Tolerantlik qonuni
3.11 Ekologik omillarning o’zaro ta‘siri
3.12 Ekologik omillar va ekologik jarayonlar
Adabiyotlar: 12; 18; 21; 28; 30.
Tayanch iboralar: abiogenli, valentlik, geterotroflar,
destruktsiya, konservatsiya, sut emizuvchilar, radikal tadbirlar,
steno, termitlar, tolerantlik, evri, epipet.
3.1 Ekologik omillarning umumiy ta‘rifi. Omillar
atamasi bilan muhit, atrofdagi organizm yoki ularning jamoasini
sharoit va elementlarining vaqt va makonda dinamik xilma-xilligi
tavsiflanadi. Omil-jarayon yoki uning sharoitini, jarayonga ta‘sir
etuvchi harakat kuchini yoki qandaydir jarayon yoki hodisaning
mavjudlik shart-sharoitini ifodalaydi.
Ekologik omil – muhitning har qayday elementi (yoki
sharoiti) bo’lib, tirik organizmlarning hech bo’lmaganda bir
rivojlanish fazasiga bevosita yoki bilvosita ta‘sir ko’rsatish
qobiliyatiga ega. Ekologik omilga nisbatan tirik organizmlar
moslashishiga harakat qiladi.
3.2 Ekologik omillar tasnifi. Ekologik omillar odatda
jonsiz (abiotik) tabiat omillari, jonli (biotik) tabiat omillari
turkumga bo’linadi. Muhitning ekologik omillarini batafsil
tasniflash I.N. Ponomaryova (1978) tomonidan taklif etilgan. Bu
taklif 3.1 jadvalda keltirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
