Education, upbringing and application of innovative technologies in the field of physical education and sport: problems and solutions

Keywords: marketing, sport, physical education, product, service, commodity, market, price, recommendation, quality, firm, company, task, concept, importance, factor, process, analysis, management, economy, competition, competitive, consumption, seller, buyer, sale, purchase, tool, supply, social, level, warehouse, credit, impact, category, idea, innovation, innovation, macromarketing, production, export, import, budget, commercial, non-profit, state, system, strategy.
Ключевые слова: маркетинг, спорт, физическая культура, продукт, услуга, товар, рынок, цена, рекомендация, качество, фирма, фирма, задача, концепция, важность, фактор, процесс, анализ, управление, экономика, конкуренция, конкуренция, потребление, продавец , покупатель, продажа, покупка, инструмент, поставка, социальный, уровень, склад, кредит, влияние, категория, идея, инновация, инновация, макромаркетинг, производство, экспорт, импорт, бюджет, коммерческий, некоммерческий, государственный, система, стратегия.
Jismoniy tarbiya va sport marketingi bu - haridor uchun qiymat Ьо‘^ап tovarlar va hizmatlar erkin raqobat almashinuvini ta’minlash orqali odamlar va tashkilotlarning ehtiyojlari va istaklarini qondirishga qaratilgan ijtimoy jarayondir. Market (ing. market - bozor, bozordagi faoliyat) - korxonaning tovarlar ishlab chiqarishi va sotilishini tashkil etish hamda boshqarish shakli “marketing” atamasi iste’molga XIX - asrning ikkinchi yarimida kirib kela boshlagan. Va ushbu atama Makkovern tomonidan kiritilgan. XX - asrga kelib Amerikada, Yevropada va sekin asta boshqa qit’alarda ham rivojlana boshlagan. 1950-1960-yillarga kelib Halqaro marketing federatsiyasi tashkil etilgan. Shu yillardan boshlab har bir sohada marketing shakllana va qo‘llana boshlagan.
Marketing tizimi - bu kuyilgan maksadlarga erishish va maksadli bozor talabini kondirish uchun marketing kismlarining anik birikuvidir. Tarkib o‘zida turtta asosiy kism - maxsulot yoki xizmat, taksimot (sotish, o‘tkazish, narxlarni) birlashtiradi.
Tovar va xizmatlarni olganda bozorga nima tavsiya etilishi sifat darajasi, sotish xajmi, kompaniyaning innovatsion darajasi, o‘lchovning holati, alohida shartlar tadqiqotlarning xajmi va muddatlari mavjud maxsulotni sotishni to‘xtatish paytini aniqlab olish kerak.
Marketing tizimini shakllantirish va amal kilishi anik urab turgan muxit ta’sirida olib boriladi. Bu muxitga ijtimoiy-iktisodiy, siyosiy, madaniy, demografik va ekologik omillar kiradi.
Ta’minotchilar - aloxida olingan tashkilot, uyushma, shaxslar yigindisidan tarkib topib, firmani moddiy, moliyaviy va maxsulot resrslari bilan ta’minlaydi.
Rakobatchilar - istak buyicha, safdosh tovar buyicha, tovar turi buyicha, tovar markasi buyicha turkumlanadi.
Marketing buyicha vositachilar - tashkilot uchun uning tovarlarini mijozlarga yetkazish, sotish, aloka urnatish buyicha yordam kursatuvchilardir.
Vositachilar - savdo, logistik, marketing va moliyaviy vositachilarga bulinadi.
Savdo vositachilari - ulgurji va chakana savdogarlardir.
Logistika vositachilari - ombor tizimi xizmatlarida tovar va okim xolatlarini transportirovka kilish bilan shugullanish.
Moliyaviy vositachilar - bank, kredit, sugurta va boshka moliyaviy xizmatlarni amalga oshiradi.
Iste’molchilar - firmalar, aloxida fizik shaxslar yoki ularni potensial guruxi bulib, ular bozorda mavjud bulgan tovar va xizmatlarni olishga tayyor.
Iste’molchi - bozor kiroli, marketing vazifasi doimo iste’molchini xulk-atvorini urganish, uni extiyojini firma masulotiga bulgan munosabatini urganish, taxlil kilishdan iborat.
Firma, marketing va bozor munosabatlari bir-biriga uzaro ta’sir utkazib, dialektik bogliklikda xarakatlanib boradi. Firma yangi texnologik jarayonlarni egallashga, yangi maxsulotlar ishlab chikarishga fakat bozordagi munosabatlar sabab buladi.
Jismoniy tarbiya va sport sohasida marketing tarkibini ishlab chikishda bosh masala uning bir butunligi, maksadga erishishda muvaffakiyatni ta’minlovchi barcha omillarning o‘zaro aloqasidir.
Marketing iktisodiy kategoriya sifatida g‘oyasi serqirradir. Uning tarkibi yoki faoliyat soxalarida;

• 
  ishlab chiqarish vositalari marketingi;
  
• 
  iste’mol tovarlari marketingi,
  

- xizmat ko‘rsatish marketingi, singari turlarini ko‘rsatish mumkin.
Buning xar birining faoliyatida umumiy tamoyillar va vazifalar saklanib koladi, ammo bu yunalishlarning xar biri uziga xos tomonlari bilan ajralib turadi.
Ishlab chikarish vositalari marketingi birinchi navbatda ishlab chikarish talablarini xisobga olishga asoslanadi. Shu sababli maksadga muvofiklik makbullik kat’iy uygunlik eng birinchi urinda turadi.
Iste’mol tovarlari marketingi xilma xil talab va didga ega bulgan iste’molchilarning keng doiralari bilan boglik.
Bu soxada iste’molchi fe’l atvorining tub moxiyatini urganishga katta e’tibor beriladi. Xususan iste’molchilarni guruxlash, reklama, maxsulot sotishni uyushtirish, bularning barchasi iste’mol tovarlari bozorida marketing faoliyatining asosiy masalalari xisoblanadi. Masalan, dukonlarda uz-uziga xizmat kursatish tamoyillari iste’mol tovarlari marketingi samarasi.
Iste’mol tovarlari xizmati marketingi ishlab chikaruvchi bilan iste’mol urtasida bevosita alokaning mavjudligi bilan ajralib turadi. Xizmatlarning kupchilik kismi kompleks xarakterga ega. Masalan, mexmonxonalar, jamoat ovkat joylari, ekskursion xizmat, yedgorlik mollari sotish va xakozolar paydo bulishi yalpi turistik maxsulot tushunchasi bilan bevosita boglikdir. Shu sababli kursatish soxasida marketing juda katta yunalishga ega.
Marketingning tarkibiy tuzilishi xakida fikr yuritilganda uning tarkibida mikromarketing, mikromarketing turlari mavjudligini aloxida ta’kidlash zarur.
Bu tushunchalarni fanga birinchi marta F.Kotler 1972 yilda kiritdi va ularni xujalik faoliyati bilan shugullanadigan tashkilotlar bilan bir katorda foyda olish bilan boglik bulmagan madaniyat, ijtimoiy, siyosiy va shunga uxshash tashkilotlarga nisbatan xam kulladi.
Mikromarketing - korxonaning ishlab chikarishni shakllantirish, tovarlar va xizmatlarning tayerlovchidan iste’molchi yeki foydalanuvchiga borish okimini boshkarish bilan boglik bulgan faoliyatdir. Uning asosiy vazifasi talabni kondirish va ayni paytda korxona oldiga kuygan maksadlarga erishishdir. Boshkacha aytganda bu ijtimoiy iktisodiy jarayen bulib, maxsulot yeki xizmatlarga bulajak talab tarkibini urganish, shuningdek bu talabni, taklifni shakllantirish iste’molchiga axborot berish yullari bilan kondirish maksadini kuzlaydi.
Shunday kilib, mikromarketing korxona darajasidagi bozor faoliyatidan iboratdir.
Makromarketing faoliyati korxona darajasidan chetga chikadi va turli birlashmalar, konsepsiyalar, uyushmalar va umuman tarmok darajasida amalga oshiriladi.
Yanada kengrok ma’noda makromarketing tushunchasi mamlakatning jami xujaligi mikesida maxsulotlarni yaratish va uning pirovard iste’molchisi tomon kuchish xarakati xayetiy jarayenda katnashadigan faoliyati va muassasalarni birlashtiradigan tizimdir. Bu tizim barcha ishlab chikarish savdo, transport, reklama axborot va boshka marketing vazifalarini bajaradigan korxona va xizmatlarni kamrab oladi.
Makromarketingning vazifasi-butun mamlakat buyicha moddiy boyliklar va xizmatlar okimini boshkarishni tartibga solishdan iborat.
Turli darajadagi boshkarish vositalari va usullari uzaro fark kilinadi. Korxona darajasida asosan marketing-miks vositalaridan foydalaniladi. Undan yukorirok darajalarda investitsiya siyesati narxlarni boshkarish, ilmiy tadkikot va tajriba-konstruktorlik ishlari va shunga uxshash faoliyat kursatadi.
Marketingni kullash soxalari va obyektlariga muvofik kuyidagi xolatlarga kura guruxlash mumkin:
ichki marketing; tovarlar buyicha marketing; eksport marketingi; import marketingi; ilmiy texnik marketing;
tugridan-tugri mablag (investitsiya) kiritish marketingi; xalkaro marketing;
notijorat faoliyati soxasidagi marketing; ijtimoiy goyalar marketingi;

1. 
   Ichki marketing koidaga kura 1 tomon doirasida tovar va xizmatlarni sotish masalalari bilan boglik. Amalda barcha korxonalar avval ichki bozorga keladi, yukori natijalarga erishgandan keyin esa, ya’ni rakobatbardosh maxsulotlarini yaratgandan keyin tashki bozorga chikadi.
   
2. 
   Tovarlar va xizmatlar marketingi (tovarlar buyicha marketing) samarali sotishni tadkik kilish va tovarlar va xizmatlar turlari buyicha tadbirkorlik faoliyatining foydaliligini ta’minlashni kuzda tutadi. Masalan, xorijda sanoat tovarlari marketingi, iste’mol tovarlari va xizmatlar marketingi ishlab chikilgan.
   
3. 
   Eksport marketingi yangi xorijiy sotish bozorlarini kuyidagicha tadkik kilish, firma maxsulotlarini sotish uchun xorijiy sotish xizmatlarini tashkil kilishni kuzda tutadi.
   
4. 
   Import marketingi yukori samarali xaridorlarni ta’minlash uchun bozor tadkikotlarining aloxida shakllarini kuzda tutadi.
   
5. 
   Ilmiy-texnik marketing xaridning ilmiy-texnik faoliyat natijalari: patentlar va litsenziyalarni sotish va xarid kilish kismidagi marketing tadkikotlari, fan-texnika tarakkiyoti yunalishlarini urganish, tegishli tomonlar patent xukulari masalalari va boshkalar bilan boglik.
   
6. 
   Tugridan-tugri marketing kiritish marketingi uz ichiga xorijiy faoliyatni tadkik kilish, yangi korxona ishining imkoniyatlari (biznes-reja turlari), uning sotish faoliyatini chukur va xar taraflama taxlil kilishni, xamda kompaniya manfaatlari va korxona kurilgan mamlakat konunini xisobga olgan xolda tashki bozordasotish tadkikotlarini uz ichiga oladi.
   
7. 
   Xalkaro marketing, tashki iktisodiyot, tashki savdo marketingi deb xam ataydilar, maxsulotni xorijda kurilgan milliy korxonalarda sotishni kuzda tutadi. U ishlab chikarish, sotish vazifalarining juda kattaligi bilan farklanadi, asosan kup sonli mamlakatlar xududlarini kamrab oluvchi transmilliy kompaniyalarga javob beradi.
   
8. 
   Notijorat faoliyati soxasidagi marketing asosan aloxida tashkilot yoki aloxida shaxsga nisbatan jamoaning ijobiy fikrini yaratish masalalari bilan boglik.
   
9. 
   Ijtimoiy marketingni kullashning eng muxim soxasi rivojlanadigan mamlakatlarda oilani rejalashtirish, kariyalar va kasallarga e’tibomi jalb kilish ayrim ijtimoiy zaruriyatlarga xayriya kilishga tayyorlikni rivojlantirishdan iborat.
   

ADABIYETLAR RUYXATI:

1. 
   Г.Л.Багиев и др. Маркетинг, - М.: Питер, 2005.
   
2. 
   С.С.Гуломов. Маркетинг асослари, - Т.: ТДАУ, 2000.
   
3. 
   Ф.Котлер “Основы маркетинга”, Москва-“Прогресс”-2002.
   
4. 
   Голубков Е.П., “Основы маркетинга” - М.: Финпресс, 2003 .
   
5. 
   Стоун М., Вудкок Н., Мэчтингер Л. Маркетинг, ориентированный на потребителя. / пер.с.анг. М.Веселковой. -М.: Фаир-пресс, 2003.
   

О КОЛИЧЕСТВЕННЫХ МЕТОДАХ АНАЛИЗА СПОРТИВНОЙ
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ