Education, upbringing and application of innovative technologies in the field of physical education and sport: problems and solutions

Shermatov G.K., dotsent v.b.
Toshkent moliya instituti
Аннотация: в данной статье представлена обширная информация о роли и значении маркетинга в управлении физической культурой и спортом, процессе управления маркетингом, внешней и внутренней сферах маркетинга, их взаимозависимости, организации службы маркетинга в спортивных организациях. Связь спортивных организаций с рынком и маркетинговые исследования.
Annotation: this article provides extensive information about the role and importance of marketing in the management of physical education and sports, the process of marketing management, the external and internal spheres of marketing, their interdependence, and the organization of marketing services in sports organizations. Relationship of sports organizations with the market and market research.
Ключевые слова: маркетинг, физическое воспитание, спорт, организация, федерация, внутренняя, среда, управление, сложившийся, комплекс, рынок, цель, финансовый, уровень, прибыль, персонал, процесс, направление, комплекс, управление, содержание, технология, прием, эволюция, анализ, труд, поле, возможность, стабильность, среда, деятельность, товар, принцип, фактор.
Keywords: marketing, physical education, sport, organization, federation, internal, environment, management, established, complex, market, goal, financial, level, profit, personnel, process, direction, complex, management, content, technology, technique, evolution, analysis, labor, field, opportunity, stability, environment, activity, commodity, principle, factor.
Jismoniy tarbiya va sport sohasida marketingni boshkarish - marketing faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bulgan barcha moddiy, moliyaviy, meyoriy va boshka resurslarning majmui bulib, uni amalga oshirish jarayonida barcha xodimlar faoliyatini bir maksadga yunaltirish, uyushtirish va muvofiklashtirishdan iboratdir. Bunda iktisodiy, texnikaviy va boshka konunlardan ongli ravishda foydalaniladi. Bu faoliyat marketologlardan nixoyatda katta bilim, shijoat va tuganmas mexnat talab kiluvchi murakkab tizimdir.
Marketingni boshkarish tizimining tarkibiy kismlari: maksad tamoyillari, vazifalari, tashkiliy tuzilishi, usullari, boshkarishning texnika va texnologiyasi, kadrlar va boshkalardan iborat. Marketingni boshkarishning maksadi tizimning tugri va murakkabligi darajasiga karab uzgaradi. Uning tashkiliy tuzilishini mezoni va maksadideganda marketingning tarkibiy tuzilishining dinamik barkarorligi, evolyusiya uzgarishlari va tashki muxit bilan uzaro ta’siri tushuniladi. Bu maksad marketing faoliyat kursatayotgan soxalarda belgilangan darajadagi foyda olishga yunaltirilgan barcha faoliyatni boshkarishdir.
Marketingni boshkarish jarayeni kuyidigilardan tashkil topilgan:

1. 
   bozor imkoniyalarini taxlili;
   
2. 
   maksadli bozorni tanlash;
   
3. 
   marketing kompleksini ishlab chikish;
   
4. 
   marketing chora-tadbirlarini xayetga tadbik etish.
   

Bozor imkoniyatlari taxlilida marketing tadkikotlari marketing axboroti, marketing muxiti, bozor tuzilishi, ulgurji va chakana savdo taxlili olib boriladi.
Maksadli bozor tanlashda esa:

• 
  talab xajmini ulchovi,
  
• 
  bozorni segmentlash,
  

jarayenlari kurib utiladi.
Marketing kompleksini ishlab chikarishda esa tovar ishlab chikarish, tovarga narx urnatish, tovarlarni tarkatish usullari va sotishni ragbatlantirish, ishlab chikarishning kommunikativ siyosati ustida ishlar olib boriladi.
Turtinchi boskichda rejalashtirish tizimi, shuningdek, strategik rejalashtirish va marketing faoliyatini nazorat turlari, korxonaning tashkiliy tizimi kabilar tulik yeritib beriladi.
Marketingni tashki va ichki soxasi, ularni uzaro boglikligi. Korxonalarda marketing xizmatini tashkil etish.
Marketing muxiti. deganda firma korxona yeki uning yukori ashkilotlar faoliyatiga ta’sir kursatuvchi ijtimoiy iktisodiy siyesiy va xukukiy omillar majmui tushuniladi, Marketing ichki va tashki muxitlar farklanadi.
Ichki muxitni shakllantiruvchi omillar, firma raxbariyati tomonidan nazorat kilinadigan - texnologik jarayen, moliya axvoli, tashkiliy tuzilishi, bozorni tanlash va boshkalar bilan boglikdir. Nazorat kilinadigan omillarni tashkilot va uning marketing xizmati boshkaradi. Ana shu omillardan marketing xizmati tomonidan nazorat kilinmaydigan ayrimlarini oliy raxbariyat boshkaradi. Uncha katta bulmagan yeki urtacha tashkilotlarda umumiy siyesat masalalarini xam marketing karorlarini xam, bir shaxs odatda mulk egasi yeki oliy raxbar qabul qiladi, lekin bunday xollarda dastavval umumiy maqsadlarni belgilash, so‘ngra ularga marketing rejalarini moslashtirish kerak.
Nazorat kilinmaydigan omillar tashkilot va uning marketing xizmatlari tomonidan boshqarila olmaydigan faoliyatiga ta’sir ko‘rsatuvchi tarkibiy qismlardir. Nazorat qilinmaydigan omillaming salbiy ta’siri natijasida qanchalik jozibali bo‘lmasin har kanday reja barbod bo‘lishi mumkin. Shuning uchun tashqi muhitni muntazam kuzatish, uning ta’sirini hisobga olish lozim bo‘ladi, kutilmagan vaziyatlar sodir bo‘lganda qilinadigan ishlar rejada ko‘zda tutilishi kerak. Kuyidagi nazorat qilinmaydigan omillarni hamisha hisobga olish va oldindan ko‘ra bilish talab etiladi: iste’molchilar, rakobat, xukumat, iktisodiyot, texnologiya, mustakil ommaviy axborot vositalari.
Demak, yukoridagilardan xulosa kilsak, firma yoki korxonaning butun faoliyati tula- tukis bozor munosabatlarini mujassamlashtiradi. Firma va bozor tushunchalari, bozor iktisodiyoti sharoitida bir-biridan ajratib bulmaydigan iktisodiy kategoriyalar xisoblanadi. Chunki firmalar faoliyatisiz bozor bulishi mumkin emas.
Marketingni tashkil etish - marketing xizmatini boshkaradigan idoralaming tashkililiy kurilishi bulib,u yeki bu topshirikni bajarish uchun buysunish va javobgarlikni belgilaydi.
Marketingni tashkil kilish - korxonada bir necha yunalishda amalga oshiririlishi mumkin:

1. 
   Funksional-bunda javobgarlik taksimot, sotish, ta’minot va tovar xarakatini tashkil kilish doiralariga tushadi.
   
2. 
   Tovarlar tamoyili buyicha tashkil etish. Unda funksional tamoyillarga, yana bir tovar markasi uchun boshkaruvchilar kushiladi.
   
3. 
   Bozor tamoyili buyicha tashkil etish. Unda funksional tamoyillariga, yana bir xudud bozorlari va iste’molchilar turi buyicha boshkaruvchilar kushiladi.
   

Funksional tashkil etishning yutuklari, bulimalarning boshkarishdagi soddali, bajariladigan funksiyalarga yukori javobgarlikdan iboratdir. Lekin bu tuzilishning kator kamchiliklari xam mavjud:

• 
  tovarlar buyicha maxsus bulimlarning yukligi;
  
• 
  bozorning xududiy segmentlari buyicha maxsus bulimlarning yukligi;
  
• 
  bozor talablarining uzgarishi va iste’molchilar talabiga operativ reaksiyaning sustligi;
  
• 
  marketing tashkilotlari tadbirlarning moliyalashtirish masalalarini xal etishning kiyinlashganligi.
  

Tovar tamoyili buyicha tashkil etish tovarlar va ular guruxlari buyicha bulimlar tashkil etishni talab etadi. Unda tovar bulimlari buyicha mustakil karor kabul kiladi. Marketing xizmatining tashkiliy tuzilishi bu kabi bulgan shakl, avvalo ishlab chikaradigan tovarlar assortimenti katta bulgan firmalarga tugri keladi.
Tovar tamoyili buyicha tashkil etish shakli xam, shuningdek kamchiliklarga ega. Boshkarishning bu kabi tizimi marketing faoliyatining uziga xos tamonlarini doim xam e’tiborga olmaydi. Tovarlar buyicha guruxlar ishchilari uz majburiyatlarini samarali bajarish uchun yetarlicha xukuklarga ega emas, boshkaruv apparatida katta sonli gurux va guruxchalar paydo bulishi bilan ularni ushlab turish katta xarajatlar talab kiladi.
Bozor tamoyili buyicha tashkil etishda deyarli barcha korxonalar uz tovarini xarakteri jixatidan turlicha bulgan bozorlarda sotadi. Turli bozorlarning sotib olish xususiyatlar yoki turli tovar afzalliklariga ega bulgan xollardagina bozor tamoyiliga kura tashkil etish maksadga muvofikdir. Shuning uchun marketing xizmati bulimlari asosiy bozorlarga karab tuziladi.
ADABIYETLAR RUYXATI

1. 
   Г.Л.Багиев и др. Маркетинг, - М.: Питер, 2005.
   
2. 
   С.С.Гуломов. Маркетинг асослари, - Т.: ТДАУ, 2000.
   
3. 
   Ф.Котлер “Основы маркетинга”, Москва-“Прогресс”-2002.
   
4. 
   Голубков Е.П., “Основы маркетинга” - М.: Финпресс, 2003 .
   
5. 
   Стоун М., Вудкок Н., Мэчтингер Л. Маркетинг, ориентированный на потребителя. / пер.с.анг. М.Веселковой. -М.: Фаир-пресс, 2003.
   

ОГЛАВЛЕНИЕ