Education, upbringing and application of innovative technologies in the field of physical education and sport: problems and solutions


Гимнастика укув-педагогик ва илмий фан сифатида уз ичига


Download 1.09 Mb.
bet45/122
Sana29.12.2022
Hajmi1.09 Mb.
#1072187
TuriСборник
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   122
Bog'liq
1-To\'plam

Гимнастика укув-педагогик ва илмий фан сифатида уз ичига:

  • гимнастика назарияси;

  • гимнастика тарихи;

  • гимнастика уцитиш услубияти;

  • гимнастика илмий изланиш ва илмий-услубий ишларни цамраб олади.

Болалар ва усмирларни жисмонан уамда ацлий баркамол цилиб
шакллантиришда гимнастиканинг урни катта. Унинг хилма-хил восита ва усуллари бошлангич жисмоний тарбия вазифаларини бажаришда юцори урин тутади. Болалар ва усмирларда жисмоний, ацлий уамда уаракат сифатларини тарбиялаш учун асос яратилиб, организмни функционал, жисмоний машцлар воситаси таъсирида ташки мууитга царшилик курсатиш имкониятлари устирилади.
Гимнастика укув-педагогик ва илмий фан сифатида уз ичига:

  • гимнастика назарияси;

  • гимнастика тарихи;

  • гимнастика уцитиш услубияти;

  • гимнастика илмий изланиш ва илмий - услубий ишларни цамраб олади.

Болалар ва усмирларни жисмонан уамда ацлий баркамол цилиб
шакллантиришда гимнастиканинг урни катта. Унинг хилма-хил восита ва усуллари бошлангич жисмоний тарбия вазифаларини бажаришда юцори урин тутади. Болалар ва усмирларда жисмоний, ацлий уамда уаракат сифатларини тарбиялаш учун асос яратилиб, организмни функционал, жисмоний машклар воситаси таъсирида ташки мууитга каршилик курсатиш имкониятлари устирилади.
Гимнастиканинг жуда катта гигиеник - согломлаштириш ауамияти бор. ^адимги замоннинг атокли мутафаккирларидан Г ален, Г иппократ, Плутарх, Беруний, Ибн Сино гимнастиканинг даволаш ва согломлаштириш воситаси сифатига юкори бауо беришган. Уз умида рус олимлари И.М. Сеченов, И.П. Павлов, И.Н. Мечников, П.Ф. Лесгафллар жисмоний машкларга, жумладан, гимнастика машкларига катта ауамият бериб, “бу машкларнинг уаётий фаолият уамда иш унумдорлигини оширишини, организмнинг касалликка чидамлилигини тарбиялаш ва фаол дам олишнинг энг яхттти воситаси”, деб тан олишган.
Спортнинг бу тури билан уамма - болалар-у катталар, кексалар-у ёшлар, жисмонан чиникканлар, жисмоний тайёргарлиги юкори булганлар-у ва энди бошловчилар, соглом кишилар-у касалликка чалинганлар уам шугулланиши мумкин.
Гимнастика билан мактабгача тарбия муассасаларида, умумтаълим мактабларида, урта махсус ва олий таълим масканларида, кунгилли спорт жамиятларида, ишлаб чикариш корхоналарида, даволаш ва дам олиш уйларида, санаторийларда ва уарбий кисмларда шугулланишади. Гимнастиканинг бунчалик кенг ёйилганлигига сабаб, унинг машклари уаммага тушунарли ва хилма-хиллигида уамда жисмоний тарбия фанининг турли максад ва вазифаларини бажариш учун машклар куламини танлаш имкониятининг катталигидадир.
Унинг таълим - тарбиявий ауамияти бекиёс. Укув юкламаларининг аник таксимланиши шартлилиги боис, талабалар уаракатларининг таулилини кенг куллашда, урганилган уаракат фаолиятларини хилма-хил бажаришда,
мураккаблаштирилишида, уаракатларни чексиз мукаммаллаштиришда, шакл ва мувофиклаштириш жиуатидан турли булган куп машкларни урганишда - буларнинг уаммаси шугулланувчиларга тана аъзолари имкониятини бауолаш ва уаракат фаолиятининг умумий конуниятларини аниклаб олиб урганишга имкон яратади.
Гимнастика одамни эстетик тарбиялашнинг самарали воситаси уисобланади. Машкларни бажариш ва намойиш этиш техникаси гимнастикага хос услуб талаб киладиган даражада мукаммал булиши учун уаракатлар равон ва ифодали булиши, машк бажарувчининг уаракатлари томошабинга ёкадиган, нафис булиши керак. Гимнастика машклари натижасида шугулланувчининг кадди - комати келишган булади. Г авда тузилишидаги нуксонлар бартараф этилади. Г авданинг айрим кисмлари ривожланишида, умуман, тана шаклланишида мутаносибликка эришилади.
Гимнастиканинг педагогик жараёндаги урни юксакдир. У билан шугулланувчилар онгли рууда, фаоллик ва меунатга ижодий муносабатда булиши билан ажралиб туришади. Машгулотларнинг катъий, бир тартибда олиб борилиши, таълим жараёни шугулланувчиларнинг максимал фаоллигини ташкил этиш уларни интизомли килиб тарбиялайди.
Гимнастика аклий таълим билан жисмоний тарбия бирлигининг ёркин намунасидир. ^улланиладиган услублар спортчиларнинг интеллектуал фаолияти фаоллигини ратбатлантириш имконини беради. Марказий асаб тармоцларининг мойиллигини, унинг мушак фаолиятининг турли уолатларига мослаша олиш цобилиятини шакллантиришга ёрдам беради. П.Ф. Лесгафт гимнастиканинг бошлантич ва урта таълим мактабидаги ауамиятининг урнини белгилаб, бундай деган эди: “Ацлий ва жисмоний таълим узаро шунчалик чамбарчас ботланиб кетадики, натижада, улар мактабнинг ийралмас мацсад ва вазифасини ташкил этади, чунки уар цандай бир ёцлама тарбия, таълим беришдаги уйтунликни бузади, албатта, баркамол инсон булиб шаклланиш учун шароит яратиб бермайди”.
Жисмоний тарбия узаро алоцадор икки йуналишда амалга оширилади. Булардан бири умумтайёрлов йуналиши булса, иккинчиси ихтисослашган-амалий (касбий-амалий, уарбий - амалий ва спорт - амалий) йуналишдир. 1 имнастиканинг воситалари, унинг маштулотларни ташкил этишдаги услуб ва усуллари уар икки йуналишда уам кенг цулланилади. Унинг одам оиганизмига ута таъсирчанлиги бошлантку маштулотларнинг босцичларида, одамнинг жисмоний сифатларини уар томонлама ва гармоник тарбиялаш пойдевори яратилаётган вацтда намоён булади. Гимнастиканинг асосий фаолияти унинг куп асрлик тарацциёт тарихи давомида шаклланди ва царор топди. Жисмоний маштулотларнинг куп циррали мазмуни, аниц мацсад ва вазифалари янада такомиллашди. Машцларнинг хилма-хиллигини уисобга олган уолда унинг одам организмига таъсир этиши цатъий бир тартибда олиб борилса, айрим тармоцларга танлаб ва локал (алоуида бутимларига) таъсир курсатади. Бу эса гимнастикадан жисмоний маданиятнинг ихтисослашган - амалий шаклларида фойдаланишни белгилаб беради. Учувчилар таркиби ва фазогирларнинг жисмоний тайёргарлик куриши, гимнастикадан айрим спорт турларида (сузувчи, боксчи, футболчининг гимнастик машцлари) гимнастика машцла- рида амалий фаолиятда фойдаланиш фикрига мисол булиши мумкин. Инсоннинг спорт фаолиятида гимнастиканинг турт асосий мустацил тури ва сотломлаштириш-кумакчи турлари бор:

Спорт гимнастикаси, бадиий гимнастика ва трамполин Олимпиада уйинлари дастуридан урин олган. Акробатика мусобацаларининг энг юцори потонаси - Жауон чемпионати.
Гимнастиканинг услубий хусусиятлари. Гимнастикада машцларни цатъий бир меъёрда бажариш, талабалар фаолиятини аниц уюштириш услубига хос булиб, унинг натижасида янги- янги малака ва куникмаларни узлаштириш учун цулай шароит юзага келиб, меунат цобилиятини ошириш борасида юцори кутаринки мууит яратилади. Гимнастиканинг услубий хусусиятларига цуйидагилар киради:
Инсон организмига хар томонлама таъсир коурсатиш. Инсоннинг барча органлари фиинкциялари гимнастика машцлари ёрдамида ижобий ривожланади ва такомиллашади. Гимнастика машгулотлари орцали кишини умумий жисмонан ва ацлан тарбиялаш хамда унинг жисмоний сифатларини хар томонлама баркамолликка етказишга эришиш мумкин.
Хилма-хил жисмоний машцлардан фойдаланиш. Организмнинг морфологик функционал тармоцлари ва жисмоний сифатлари (куч, тезкорлик, эгилувчанлик, чаццонлик ва чидамлилик)ни хар томон
Гимнастиканинг жуда катта гигиеник-согломлаштириш ахамияти бор. ^адимги замоннинг атоцли мутафаккирларидан Гален, Гиппократ, Плутарх, Беруний, Ибн Сино гимнастиканинг даволаш ва соглом- лаштириш воситаси сифатига юцори бахо беришган. Уз умида рус олимлари И.М. Сеченов, И.П. Павлов, И.Н. Мечников, П.Ф. Лесгафллар жисмоний машцларга, жумладан, гимнастика машцларига катта ахамият бериб, “бу машцларнинг хаётий фаолият хамда иш унумдорлигини оши- ришини, организмнинг касалликка чидамлилигини тарбиялаш ва фаол дам олишнинг энг яхши воситаси”, деб тан олишган.
Инсон организмининг шакл ва фаолиятини, жисмоний сифатларини хар томонлама тарбиялашга, такомиллаштиришга, саломатлигини
Инсон организмининг шакл ва фаолиятини, жисмоний сифатларини хдр томонлама тарбиялашга, такомиллаштиришга, саломатлигини
Спорт гимнастикаси - Спорт Олимпиада уйинлари дастурига кирган энг кекса турлардан биридир. Хдлцаро гимнастика федерацияси (ФИЖ) 1881-йилнинг 23- июнида конкида югуриш ва эшкак эшиш федерациясидан 11 йил олдин эртароц тузилган. Долган халцаро футбол федерациялари ХХ-асрнинг махсулидир.
Сунгги юз йил давомида спорт гимнастикаси йирик мувоффациятларни цулга киритди. Агар биринчи ва сунгги Олимпия уйинлари чемпионлари бажарган машцларини солиштирсак, хулоса икки сузга жо булади: муъжизавий тарацциёт! Бу тарацциёт уцув-машц жараёнига паралонли тушамалар, чуцурлар ва тренажерлар, шунингдек уцитиш ва машц цилдиришнинг янги усуллари, восита ва технологиялари жорий этилганидан кейин, айницса, тезлашиб кетди.
Нисбатан цисца тарихий давр ичида машцларнинг мураккаблик даражаси, уларни бажариш сифати хамда машгулот юкламалари хайратланарли мициёсида ошди. 1 имнастика техникаси тубдан узгарди. Замонавий спортда ухшаши булмаган хилма-хил турли харакатлар ва турлича фаолият режимлари томонидан таъминланадиган тузилиши жихатидан турлича булган ранг-баранг харакатларнинг купдан-куп мицдори яратилди.
Айни вацтда спорт гимнастикасининг асосий меъёрлари спорт турлари сифатида шаклланган пайтдан бошлаб анъана тусини олди. Бу - машцларнинг мураккаблиги, уларнинг композицияси хамда бажариш сифати. Гимнастикада барча замонларда гимнастикачи нималар цилаётгани ва буни цандай бажараётгани бахолаш
объекти булиб келган.
Гимнастика турлари. Махсус ишлаб чицилган уаракат шакллари гимнастика воситалари (машцлари) уисобланади. Улар ёрдамида инсоннинг уаётий мууим уаракатлантирувчи жисмоний сифатлари тарбияланади ва ривожлантирилади. Купгина машцлар одамнинг меунат, уарбий ва турмуш фаолияти (юриш, югуриш, тирмашиб чициш, сакраш, эмаклаш, мувозанат сацлаш, улоцтириш, тусицлардан ошиб утиш, юк ташиш ва шу кабилар)дан олинган.
Жисмоний маданият ва спорт амалиёти фанининг ривож топиши билан бутун бир уаракатлантирувчи фаолиятдан ажратиб олинган уаракатлардан иборат машцлар пайдо була бошлади. Бу машцлар, асосан, уаракат асосларини ургатиш учун, жисмоний сифатларни ривожлантириш, турли педагогик мацсад ва вазифаларни ечиш учун цулланилади. Гавданинг айрим аъзоларига мулжалланган уамда турли гимнастика жиуозларида бажарилган машцлар шулар цаторига киради.
АСОСИЙ АДАБИЁТЛАР

  1. Гимнастика: учебник для вузов /Под. ред. М.Л.Журавина. - М.: Академия, 2008. - С. 448.

  2. Ештаев А.К. Спорт гимнастикаси машg‘улотининг назарий асослари (услубий qулланма). УДЖТИ нашриёт-матбаа булими. - Т.: 2009. - 113 б.

  3. Петров П.К. Методика преподавая гимнастики в школе: Учеб, для студ. Высш. учеб, заведений. - М.: Гуманит. Изд. sентр ВЛАДАС, 2003.-448 с.

  4. Умаров М.Н., Эштаев А. К. Программные требования гимнастики и технология их распределения по годам обучения. Методическое пособие.-Т.: 2009.­124 с.

  5. Умаров М.Н., Иштаев Д.Р. Касбий-педагогик билим ва куникмаларни гимнастика дарсида шакллантириш (уqув-услубий qулланма). УзДЖТИ нашриёт - матбаа булими, - Т.: 2010 -107 б.

  6. Умаров МН. Гимнастика. ’^ув qулланма. - Т.: 2015. - 400 б.

  7. Шаннон Миллер. Соачинг ЁутЬ Гимнастисс. Cопйригhт 2011 бй Нуман Кинетисс, Инс.


Download 1.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   122




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling